‘Kung hindi para sa binubusalan, bakit pa?’

KODAO: Bidyong ‘River of Tears and Rage’, walang pagtatanging pagkampi sa inaapi.

Muling inilunsad at kasalukuyang isinasagawa ang Gawad Alternatibo ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas (o Cultural Center of the Philippines) dalawang taon simula nang mag-umpisa ang pandemya ng COVID 19. Ngayon ang ika-34 na taon ng kompetisyon.

Isinagawa ito sa paglalabas ng sampung finalist ng Documentary Section ng patimpalak sa Tanghalang Manuel Conde ng CCP noong Sabado, ika-anim ng Agosto.

Ang mga kinatawan ng siyam sa sampung finalist ng Documentary Section ng Gawad Alternatibo ng CCP, kasama si Marites Nasino, ang ina ng paksa ng bidyong River of Tears and Rage ng Kodao. (Larawan ng CCP)

Huling ipinalabas ang mga bidyong “Bayi: Stories of Women Human Rights Defenders” ng Tanggol Bayi at Karapatan at “River of Tears and Rage” ng Kodao Productions bago ang talkback ng alas sais ng gabi.

Dumalo rin sa palabas si Aling Marites Nasino, nanay ng detenidong politikal na si Reina Mae, ang paksa ng bidyong “River of Tears and Rage.”

Apat sa sampung finalist ang gawa ng mga kagawad ng Altermidya Network, kabilang ang dalawa mula sa MayDay Productions na “Palengke Day” at “See Us Come Together.”

Sa talkback, sinabi ni Raymund Villanueva, writer-producer ng “River”, responsibilidad ng filmmaker na maging tinig ng mga binubusalan, “dahil kundi para sa mahihirap at api, para saan ang ating sining?”

“May mga kasamaan sa ating lipunan. Umaabot tayo sa punto na kailangang mamili ng artista kung hahayaan na lang ba niya ang mga ito o yakapin kung ano ang tama at nararapat,” ani Villanueva.

Dagdag niya, ang bidyong “River” ay buong-buong pagkampi kina Reina Mae at ang kanyang namatay na sanggol laban sa kawalanghiyaang ginawa ng Estado sa mag-ina. “Walang kailangang pang ipaliwanag ang aming bidyo sa anyo at tema nito,” ayon kay Villanueva.

Ang “River of Tears and Rage”ay nauna nang nanalo ng “Best Short Documentary” sa ika-2 Dokyu Awards ng Society of Filipino Film Reviewers sa Marso nitong taon.

Ang bidyo ay naka-sentro sa coverage ng buong team ng Kodao sa araw libing ng sanggol na si River Emmanuel Nasino at ang kahindik-hindik na ginawa ng pulisya at mga tauhan ng Bureau of Jail Management and Penology. Ang kalakhan ng mga footage ay kuha nina Sanaf Marcelo, Jek Alcaraz, Jola Mamangun, Joseph Cuevas at iba pa sa Altermidya Network. Katuwang naman sa produksiyon nito sina Jo Maline Mamangun, Karlo Francisco, Reggie Mamangun, at Luis Clarin.

Si Jhoc Jacob ang nag-alay ng musical scoring.

Ang pelikula ay idinirihe ni Maricon Montajes.

Si Villanueva ng Kodao, ang writer-producer ng River of Tears and Rage. (Jek Alcaraz)

Ang Gawad Alternatibo ang pinaka-matandang independent film competition sa buong Timog-Silangang Asya. Isinabay ito sa Cinemalaya ngayong taon, ang kapatid nitong filmfest.

Muling mapapanood ang lahat ng sampung finalist sa ika-13 ng Agosto ng hapon sa Tanghalang Manuel Conde ng CCP bago ang awarding ceremony ng nanalo ng alas sais ng gabi. #

Pakitang tao, isang insulto

Ibarra Banaag

Hulyo 27, 2022

Magpalit man ng hunos ang ahas ay ahas pa rin,

Magbago man ng kulay ang hunyango sa sanga,

O lumipad ng matayog sa langit ang uwak,

Taglay na uri at ugali ang magtatakda ng lahat.

Manghiram ka man ng kasuotan ng minorya,

O humarap sa madla na animo prinsesa,

Kahit may putong na korona at palamuti,

Batid ng masa ang ‘di malinis na budhi.

Hindi kayang ikubli ng pagpapanggap,

Gawing panangga sa mata ang damit nila,

Panghahalibas na nagtataboy sa kanila,

Hindi nito matatakpan ng damit na kinopya.

Kung iba ang tinuturan sa ginagawa,

Walang saysay na ” magpabibo” sa katutubo,

Kung totoong ikaw ay isang “nagmamahal”,

Bakit pinapasara kanilang iskwelahan!

Magsuot man ng porselas o kwintas,

Isa lamang dinastiya ang namamalas,

Kung saan nagpapasasa ang mga kapatas,

Kaya’t ang gimik ay malinaw na palabas.

Marami ang nilalang na mapanlinlang,

Magpalit man ng kulay at ng kaliskis,

Na nang-aakit ng mga buhay na malilingkis,

Nagsusuot ng balabal ng lahing kinukutya.

Ang tunay na “respeto” sa Manobo at Lumad,

Ay paggalang sa kanilang tahanan at gubat,

Kung isa ka sa nagpapalayas sa tao at anito,

Paimbabaw ang ginagawa at isang insulto.

Kahit sa balangkas ng pabalat-bunga,

O sa pamantayan ng isang hubad na komedya,

Ang salat at walang laman na pagkukunwari,

Sa mata ng mga ninuno ay nakapangdidiri.

POEMS FOR RICHARD GAPPI

Who recites for the poet gone?

By Rebecca K. Lawson

Words fall short

as teardrops fall

for another poet

too soon gone.

Brilliance

still glows

as storms of imagination,

illuminating

truth and empathy

facts and relevance

with that certain stardust

in the tip of the pen

of one most talented

who awakened

our souls

and opened our eyes

with a poet’s lens.

Farewell, dear friend.

We feel you still.

Tears reverberate,

cascading sorrow

to balm that space

where poets

grieve.


Ganito Kita Nakilala

Ni Pia Montalban

Nakahasa lagi ang iyong mga akda

Handang tumagpas sa mga tampalasang

Humahabi ng kaapihan sa kanayunan

Para sa iyo ang mga taludtod at saknong

Ay mga sundang, kampilan, at gulok

Na mananabas ng pagsasamantala

At pigura ng wika ay nasa mga bisig

Ng mga nagpapagal

Para may pagkain tayo sa lamesa

Malutong ang iyong mga putang-ama

Asido ang mga talinhaga

Lason sa mga nagpapahirap sa mamamayan

Hindi naghahanap ng mga sukat at tugma

Basta laging linyado ang bawat mong linya

Sumasagot sa ating mga “para kanino?”

Tumitindig para sa wasto at totoo

Tapat na mamamahayag ng mga pangyayari

Kaibigan at kakampi ng mga api

Ganito kita nakilala, Gappi.


PAMAMAALAM

Para kay Richard Gappi

Ni Raymund B. Villanueva

Wala nang bagong tula

Pumanaw na ang makata.

Wala na ang nagpamangha

Ng hinabi-habing salita

Na kurot-puso’t haplos-kaluluwa.

Wala na ang makata

Iwan ang biglang lumang tula.

2:03 nh

16 Hulyo 2022

Liwasang Rizal, Maynila

‘DI MO MAN AKO KINANDILI

Akin muling lilisanin ang itinakdang tipanan,

Sa kumukulong singaw ng aspalto na lansangan,

Kung saan sumibol at yumabong ang pag-ibig,

Sa diwa ay sumiklot at nanalaytay na dalahin.

Wari ko hindi ito ang unang ginawang pagtakyas,

Ng ako’y narahuyo sa kagandahan at pananaw,

Nakabukol sa dibdib sa balikat ay nakaatang,

Nakayukong bigo na gisingin silang karaniwan.

Nakaukit pa sa aking isip ang iyong mga pangaral,

Tanda ko pa ang mga balangkas ng pag-aaral,

Dalisdis na tinalunton sa lakad na umaambon,

Mga mukhang umasa na makakamit ang layon.

Na ang buhay ay mahalaga lamang kung malaya,

At hindi saklot ng dusa at iilan ang kumakawawa,

Na batid natin lahat sa bawat kuro-kuro na inusal,

Ay hindi sapantaha ng naghahangad pumiglas.

May nagngingitngit sa aking kaliwang dibdib,

Dahil hindi man lang nasambit laman ng isip.

Minamahal kong Maria, Juan, Pedro at Iska,

Paumanhin sa mga naudlot na pagpapakilala.

Bakit nga kaya inalayan ka ng labis na pagsinta,

Gayong nakatuon sa iba ang ‘yong mga paghanga,

Sa naunsyaming hibik ng bigong mangingibig,

Ipagpaumahin sinta nabigong panata ng pag-ibig.

Wag sanang ihambing ang tula sa isang retorika,

O laos na makatang nanghiram ng mga salita,

Sa tuwing inaasam na makadaupang palad,

Tila ba umiiwas at tinatangkang tumakas.

Marahil sa hinaharap muli kita’y magkikita,

At hangad na sulyapan ang namuong pagsinta

Ngunit ang duda na mauwi na lang sa wala,

Ang maraming kwentong naumid yaring dila.

Ako’y naninimdim at naninibugho sa iba,

Pagkat hanggang ngayon ay tangan ang sandata,

At sa mga martir na humimlay sa iyong kandungan,

Paghangang tataglayin sa huling hantungan.

Walang panunumbat ni walang paninimdim,

Kahit anong bigat ay handa na kikimkimin,

Sukdang katahimikan ay hindi na maangkin,

Ay hindi magsasawa bingi man ang langit.

Ibarra Banaag

Hulyo 2, 2022

Ang dyip ni Gorio at buhay sa kalsada

Mamang Tsuper bakit ulo ay nakadayukdok,

Ang tandang ay kanina pang maaga tumitilaok

Bakit di pa hinahawakan ang lumang manubela,

Sa biyaheng nagtatapos lagi sa perang iintrega.

 

Makatwiran na magalboroto sa natitirang barya,

Dahil sa sobrang itinaas, presyo ng gasolina,

Sa labingwalong oras na iyong pamamasada,

Sardinas man ay di kakayanin na iuwi sa pamilya.

 

Mamang Tsuper nakasosora ba sa pandinig,

Ang paghinto ay di dahil sa tawag ng pasahero,

Kundi hatid ng krisis at kawalang pagmamalasakit,

Mga TRAPOng sa problema mo’y walang-paki.

 

Tuyo na ba ang pawis sa twalya na “good morning”,

Na sa iyong balikat ay palagian na nakauyabit.

Biyaheng sinasalubong ng ulan at hanging mainit,

Maitim na usok ng sekondamanong dyip.

 

Sa maraming dekada na dumaan o lumipas,

Sagsag sa kalsada sukdang ikaw ay kumaripas,

Para ang anak na nasa kolehiyo ay makapagtapos,

Baka sakaling itong paghihirap ay matagpos.

 

Sa karinderya ni Aling Iska ikaw ay hinihintay,

Para uminom ng kape ,kasama ng pandesal,

Kapwa drayber sa paradahan ay nag-aabang,

Sa pila ng mga suking pasahero na isasakay.

 

Hanggang kailan ka ba maghahalukipkip,

Sa halaga ng krudo at bilihing sumisirit,

Ang mata ba’y mananatiling nakapikit sa langit,

At hayaan ng manguluntoy ang braso sa init.

 

Dati ang kalaban ay drayber sa linya ay iskirol,

Nilulunod kayo ngayon ng todong deregulasyon,

Pribatisayon at gawang batas ng burukrata,

Bakit hahayaang ihinto, rebolusyon ng makina.

 

Ibarra Banaag

Hunyo 23, 2022

 

Filipina nanny in Dubai wows readers by publishing her own book of poems

Biriterang Makata’s release has 136 award-winning poems she wrote during the pandemic

By Angel L. Tesorero

Dubai: Ester Vargas-Castillo, 50, is known among her peers and in the online world as ‘Biriterang Makata’. It’s a Filipino phrase that loosely means ‘Diva Poet’ in English. ‘Biriterang Makata’ is also the title of her first book of poetry — published recently — containing 136 award-winning poems she wrote at the height of the pandemic.

Castillo also got the name ‘Biriterang Makata’ because she is a soprano and an active member of FilSoc Chorale, which is under the Filipino Social Club that performed last year at Expo 2020 Dubai. She’s both a singer and a poetess.

Ester 03-1653195697493
Ester Vargas-Castillo making a statement with her new release. Image Credit: Supplied

Speaking to Gulf News, Castillo said: “When you say that you work as a nanny or maid, people would sometimes look down upon you, thinking you’re illiterate and uneducated, that you’re only good at household chores. Thanks to my friends who helped me publish my book, a nanny like me has shown that we have every right and the ability to also shine and make a mark in society. Given the opportunity, we can eloquently express ourselves and write our own poetry and stories,” she underscored.

Poignant and poetic

Castillo’s recently published 206-page book contains her feelings, triumphs and tribulations. She said: “There is comedy, women empowerment, romance and erotic poetry. I’ve also written a morbid/dark poem. I penned a verse on patriotism and wrote two poems in Baybayin, an ancient writing system native to the Philippines.” She added: “My book has 47 English poems and 89 odes written in Filipino because I also want to share with my kababayans (countrymen) the love for our own language and country,” she added.

Ester_book launch 01-1653195699626
Ester Vargas-Castillo says she is very thankful to her friends who helped her publish her 206-page book. Image Credit: Supplied

Castillo continued: “Most of my poems, however, are about my own emotions — the pains hidden in rhymes told through a third person. I’ve also let go my feelings that have bottled up. But more importantly, I’ve written about melancholy — the sadness of being away for too long from my family — as well as my long aspiration of going back home for good, though I have to stay and work here for the sake of my children.”

Ageing hand

Castillo said her book was inspired by and dedicated to her four children — Christopher Lester, Christine Abegail, Chloe Felixia and Gideon Chris.

A poem, titled ‘Ageing Hand’, is addressed to her son:

‘Used to hear that laughter/ To and fro, you wanted it to go higher’/ “More, more, mommy,/ swing it farther!”/ I hope you can still remember.

Now you’re a fine young man./ I wanted to hold you as long as I can./ Someday you’ll venture into a faraway land./ But please don’t forget mama’s ageing hand.’

Pandemic poems and praises

Castillo, who was born in Cebu, a province in central Philippines, started writing poetry late in her life. “It was actually during the height of the COVID-19 pandemic, when most people struggled with isolation and depression due to lockdowns, that I seriously began scribbling down my thoughts and feelings in verses, which I posted on different online poetry sites,” she added.

“My first poems focused on love, friendship and most importantly, my work as a domestic help,” noted Castillo, adding: “I caught the attention of online readers and my poems were also recognized in various online competitions in the Philippines and abroad. That gave me the boost to write more poems. So far, I have written around 500 poems,” she said.

Awards aplenty

Some of the awards won by her include Hall of Fame, Poet of the Year 2021, given by Philippine-based Bigkis ng Panitik; Reyna ng Balagtasan 2022, awarded by Horizons, an organization of talented migrant workers based in Hong Kong; Poet of the Week (Passion of Poetry), for her poems ‘Sound of Silence’, ‘When Rain Reigns’ and ‘St Basil’s Cathedral’; Platinum Award (for various poems in Filipino); Excellence Award for ‘Outcry of Valor’; Gold Award for ‘Figures of (Love) Speech’ and ‘Healing Ray’; Silver Award for Ode/Rhyme Mnemonics, and more. It was in February, when she tested positive for COVID-19, that Castillo decided to collate her winning poems into a book. She got support from Manila-based McKinley Publishing Hub, that helped her with the design and layout of her book as well as making it available on Amazon. Her friends and supporters pooled money and printed 200 copies for distribution in the UAE.

Literary journey

Castillo’s book launch was recently attended by friends and her employers. She first came to Dubai in 2017 and settled as a household service worker because the previous job she had — where she worked as a teaching assistant and accounting clerk — paid her a Dh2,300 monthly salary. “Thankfully, I found an employer who was ready to pay better,” she added.

Castillo said she was also thankful that her employers gave her an opportunity to pursue her literary journey. She holds a Bachelor of Science in Computer Science degree. She had previously worked as an assembler, operator, marketing assistant and accounting clerk in the Philippines. She is an avid reader and a keen student of literature. She said: “I carefully studied literary styles of various writers and my works were edited and polished by my mentors.”

Castillo said she has no plans to change her job after the release of the book. “I value loyalty and gratitude to my employers,” she said.

Castillo also serves as a volunteer editor and proofreader to help budding writers get their works published.

She is now busy working on her next literary project — OFW Diaries — a compilation of short stories written for overseas Filipino workers (OFWs). #

= = = = = =

This report was original to Gulf News.

UMAGA MATAPOS ANG HALALAN

Ni Raymund B. Villanueva

Umaga matapos ang halalan

Ay bumangon upang maghatid

Sa manggagawang may pasok.

Kape ang tuluyang gumising mula sa tila bangungot

Na balita sa resulta ng botohan.

Dumaan sa UP upang makapaglakad-lakad

Ang sintang asong naiwan noong kami ay bumoto.

Pag-uwi ay inaalo-alo ang kabiyak na umiiyak:

“Anim na taon na namang ganito.”

Sa radyo, kasunod ng pangalan ng mga nanalo

Ay anunsiyo ng pagtataas na naman ng presyo

Ng gasolina’t krudo, apat na piso kada litro

At bayad sa mga ekspreswey.

Sa daan ay nakita ang laksa-laksang tao

Nakapila ng pagkahaba-haba, buong tiyaga

Naghihintay ng masasakyan—walang ibang mapaghahambingan—

Patungo sa katayan.

“Ayoko na!” bulalas ng isang kabataan sa social media.

“Nais pa ng pamilyang magpatuloy ako ng pag-aaral.

Para saan pa, lahat naman sila

Sa magnanakaw ang balota?”

Sa anibersaryo ng pagpaslang kay Bonifacio

Ang reyalidad, parang sumikat na araw

Mainit, nakakapaso’t walang pakundangan

Umaga matapos ang halalan.

–11:30 ng umaga

10 Mayo 2022

Lungsod Quezon

“Huwag pigilan na lumuha”

Ni Arnold Padilla

Huwag pigilan na lumuha

Hindi lahat ng pagtangis

Ay hinagpis

Hindi ba’t mas dalisay

Ang maiyak sa galit

Nang dahil sa pag-ibig

Para sa bayang sawi?

Kaya huwag umiyak

Nang tahimik

Huwag ikubli ang hibik

Sa halip hayaang

Ligaligin ng taghoy

Ang himbing ng gabi.

Hanggang ang bawat

Patak ng luha

Ay maging unos

Hanggang bawat agos

Ay maging daluyong

Hanggang maging sigwa

Na tatapos

Sa muling pagtutuos.

Kaya umiyak ka

Pero huwag malulugmok

Sa lungkot

At sa halip ay

Masiglang bumangon

Sa bawat umaga

Ng tunggalian

At mga hamon –

Gaya noon.

May 10, 2022

Sa tuwing may pumapanaw na bayani

Bawat butil ng luha sa pisngi,

Ay patak ng damdaming,

Magkabilaan.

Dalisay at wagas.

Sa buhay na nagwawakas.

Tulad ng bulalakaw,

May hatid itong pag-asa,

May kakambal itong hangarin,

Umusbong sa isang adhikain,

Isang iglap ngunit hindi isang saglit,

Yumabong hatid ng

makauring pag-ibig.

Dahil sa tuwing titingin

Sa madilim na kalangitan,

Ningning ng ‘yong pakikibaka,

Ay inaabangan at pinapangarap,

Ng lahat ng tulad mong

tumindig.

Sa ngalan ng api.

At tuwing sasapit ang delubyo,

Sa tuwing lalambong ang dilim,

Sa tuwing babalutin,

Ng kaba at takot,

Sa tuwing sasaklutin,

Ng berdugo ang buhay,

Lilitaw muli ang bulalakaw,

Bago at malakas,

Sariwa at mapangahas,

Sumisilab sa ningas.

Para bumulong,

Sa puso at isip,

Sa hininga at diwa,

Sa ating kamalayan,

Ang naunang bulalakaw,

Na ang pangalan ay,

Marie Liliosa Hilao.

Ibarra Banaag

Abril 25, 2022


Every time a hero leaves us

Every tear on the cheek

Is a drop of emotions

Going both ways

Pure and untainted

For the life that is ending.

Like a meteor

It brings hope

Coupled with a yearning

Born out of a purpose

One moment but not in a flash

Nurtured and brought forth

By class love.

Because every time one gazes

At the dark heavens

The brilliance of your struggle

Is awaited and yearned for

By everyone who stands like you

In the name of the oppressed.

And every time the storm comes

Every time darkness arises

Every time one is gripped

By angst and fear

Every time life is snuffed out

By the executioner

The meteor appears again

Renewed and strong

Fresh and daring

Sparked and burning

To whisper

To our heart and mind

To our breath and spirit

Our consciousness

The meteor that had come before us

Whose name is

Marie Liliosa Hilao.

-Ibarra Banaag / Salin sa Ingles ni D. Borjal

April 25, 2022

Dalawang tula sa Araw ng Kababaihan

1. BABAE AKO

Ni Bibeth Orteza

Babae ako.

Nagdalaga at nagkaisip,

panahon pa ng pasador.

Babae ako.

Breast cancer survivor,

magla-labingwalong taon.

Babae ako.

Anak ng matapang na Waray

na nagturo sa aking lumaban.

Babae ako.

Manugang ng tagapagtaguyod ng awit

at kalayaan sa pamamahayag.

Babae ako.

Kasal sa lalaking tapat at nanindigan,

hindi nagmahal sa suso ko lang.

Babae ako.

Palaban, militante.

Sana, all.

– International Women’s Day

March 8, 2022

2. SA NGALAN NG IMORTALIDAD -INA

Ni Ibarra Banaag

Sadya, mahaba ang buhay ng mga babae,

Marahil dahil sisidlan ng dangal at binhi,

Tahanan ng nabubuong hininga at buhay,

Duyan ng natutulog na bunso o panganay.

Buong tikas na kalong-kalong ang bigat,

Salo ng yaring balakang ang manas-balat,

Pinagpala ng bahay-bata at talimpusod,

Nagkakanlong sa kumikislot na sandugo.

Sakaling pumulandit itong sangalang-tubig,

Bugtong ng siyam na buwan panghaharana,

Tagos sa sinapupunan ng Inang nagbataris,

Buntong hininga ng matagumpay na pagtitiis.

At tinapos ng hilab at diliryo mga buwan,

Tanging lukso ng dugo nagpakilala sa tanan,

Ang syensya ng pusong ginupit sa palahaw,

Bumangon kang taas ang noo sa karaniwan.

Sa kurlong na namamayani ang yabangan,

Babae ang namumukod-tanging huwaran,

Sa likuran ng pinagpipitagang mga lalaki,

Isang Ina ang humuhulma ng mga bayani.

Mayo 12, 2021