Balikatan 2024: Para kanino?

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Lagi’t laging target ng mga mananakop na paluhurin ang Pilipinas sa dayuhang kapangyarihan. Mula sa panahon ng kolonyalistang Español na nagbunsod ng Rebolusyong Pilipino noong 1896, sumunod ang mga nagpabalik-balik na mga Amerikano na bantog sa mga masaker at gera sa umpisa pa lamang ng siglong 1900 at ng mga Hapones naman noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.

Ang estratehikong lokasyon ng Pilipinas sa pandaigdigang istruktuta ng kapangyarihan (o  geopolitics) at ang taglay nitong rekurso sa kalupaan man o sa karagatan ay mga panghikayat sa mga mananakop para sa pamalagiang presensya nila para sa direkta o di-direktang pananakop sa bansa.  Hanggang ngayon, ang pagiging malakolonyal na katangian ng Pilipinas sa ilalim ng imperyalismong US ang ginagamit ng huli para tuluyang lubusin ang kontrol nito sa bansa.

Ang patuloy na paghahamon ng gera ng US sa China para igiit ang hegemonya nito ay kumakaladkad sa Pilipinas sa isang napipintong digmaan sa pagitan ng mga imperyalistang bansang ito.

Nagpakana ng “tulungan” ang US upang hinangin ang garantiya ng Pilipinas sa pang-uupat ng gera sa China bilang piyon. Nangyari ang pulong nitong Abril 11 sa Washington D.C., US kabilang ang Japan bilang katuwang ng US. Tinawag itong Trilateral Summit ng US, Japan at Pilipinas.

Magkakaanyo ang tulungang ito sa pamamagitan ng mga mapanghamong ehersisyong militar o “Balikatan”, paglalayag ng mga barkong pandigma ng iba’t ibang bansa sa exclusive economic zone (EEZ) ng Pilipinas at maging lampas pa sa teritoryal na saklaw ng bansa, ng pagtambak ng mga dayuhang armadong tropa at mga armas at kagamitang pandigma.

Ang anumang pang-ekonomyang kasunduan ng tatlong bansa tulad ng mga proyektong pang-imprastruktura gaya ng Luzon Corridor, proyektong sa teknolohiya, pagharap sa problemang pangkapaligiran at enerhiya ay nilalambungan ng tunay na layon nito na tugunin at harapin ang China na naggigiit ng soberanya nito sa West Philippine Sea (WPS) at kinakikitaan umano ng mapanganib at agresibong gawi rito. Ito ay mga proyekto na inihahanda para sa gera.

Agresibong Balikatan

Bago pa ang Trilateral Summit, pinagtibay na ng US at ni pangulong Ferdinand Marcos Jr. noong isang taon ang Bilateral Defense Guidelines na nagpapahintulot sa US na makialam hindi lamang sa Pasipiko kundi maging sa West Philippine Sea. Pinahihintulutan din nito ang pakikialam ng US sa panloob na seguridad at depensa sa ngalan ng paglaban sa “terorismo”.

Samantala, nitong Abril 22, pormal na sinimulan ang Balikatan ng US at Pilipinas. Isa ito sa pinakamalaki sa kasaysayan ng mga ehersisyong militar na kasasangkutan ng 16,000 tropa. Kasangkot din ang 150 sundalo mula sa Australia habang paglalayagin ng Pransiya ang kanilang barkong pandigma sa loob ng EEZ ng Pilipinas habang may 14 pang bansa ang makikisangkot bilang tagamasid.

Mga sundalong Amerikano at Pilipino sa isang nakaraang Balikatan. (Larawan ng US Marine Corps.)

Sa pahayag ni Col. Michael Logico, tagpagsalita ng Balikatan 2024, kaugnay sa ehersisyong militar na tatagal hanggang Mayo 10, aniya: “Ang dahilan kaya naglulunsad tayo ng mga ehersisyo ay upang ipakita ang ating kahandaan sa labanan. Pagpapakita rin ito ng ating komprehensibong konsepto ng depensang pangkapuluan.” Dagdag pa niya, “Ginagawa natin ang mga ehersisyo sa pangunahing dahilan na magmantine ng isang mataas na antas ng kahandaan.”

Katawa-tawa ito dahil ang pinaghahandaang gera ay hindi natin laban kundi digmang isinasalaksak sa mamamayan ng among imperyalismong US na siyang may napakalaking interes na digmain ang China sa usapin ng ekonomya at panatilihin ang sarili bilang nangungunang imperyalistang superpower sa mundo. Ang sinasabing kahandaan ay isang usok na pangarap dahil ang lakas ng isang bansa sa usapin ng depensa ay nakabatay sa lakas ng lokal na ekonomya at hindi sa pag-asa sa tulong ng dayuhan. Ang lokal na ekonomya ng Pilipinas na nakabatay sa pag-angkat ng mga batayang pangangailangan kailanman ay di makapagsusustine ng gera. Isusubo ang mga sundalong Pilipino sa isang digmaang nasa kumpas ng imperyalismong US. Ang buong bansa ay magiging base militar muli ng US para sa sarili nitong interes, at hindi ng mamamayang Pilipino.

Ang kontra-insurhensyang programa ng gubyerno mismo ay bigo laban sa mga rebolusyonaryong pwersa. Bigo ang itinakdang paglansag sa mga larangang gerilya ng New People’s Army (NPA) na diumano ay dapat mangyari sa unang kwarto ng taon at durog na diumano sa katapusan ng Hunyo ang mga bertikal na pormasyon nito habang lulusawin ang lahat ng komiteng rehiyon ng Partido Komunista ng Pilipinas bago matapos ang taon.

Sa 39 na ehersisyong militar mula 1991, ang Philippine Coast Guard ay lalahok sa kauna-unahang Multilateral Maritime Exercise ng Balikatan. Ang Balikatan ay gaganapin sa Luzon at Palawan na katatampukan ng pagpapalubog ng barko at una rin ito sa mga ehersisyong militar na lalampas sa 12 nautical miles na teritoryal na hangganan ng Pilipinas.

Bangkaroteng patakarang panlabas

Ayon mismo sa rehimeng Marcos Jr., ang patakarang panlabas ng Pilipinas ay nangangailangan ng pagbalanse sa China at sa US. Sinasaklaw ng China ang bahagi ng West Philippine Sea (WPS) habang pabor ang rehimen sa malaya at hayag na pananaw ng US sa Indo-Pasipiko.

Kung ito ang susundan, sinusunod ng rehimen ang kapritso ng US sa pagtatayo ng mga base militar sa bansa at sa pagsasagawa ng mga ehersisyong militar para sukatin ang kakayanan ng China gamit ang Pilipinas. Mapanganib ito sa bansa dahil inilalarga ng US ang mga balak nito gamit ang ating kalupaan at karagatan na nagsasapeligro sa Pilipinas sa isang gerang di naman natin ginusto.

Sa kasalukuyang galaw ng rehimeng Marcos Jr, lantad ang kiling nito sa imperyalismong US at sa kongkretong pagdalo sa trilateral summit at sa mga nakakasang Balikatan sa bansa hindi dahil gusto nitong isabak ang bansa sa isang gera bilang piyon ng US o bilang pagsalungat sa dating pangulong Rodrigo Duterte na itsurang maka-Tsiina.

Nangunguyapit ang rehimeng Marcos Jr. sa US na bukod pa sa pinakamalakas na kapangyarihan ito sa mundo sa usapin ng ekonomya at militar, nais niyang iparating sa buong mundo na nalinis na ang pangalan ng mga Marcos na dating bantog sa daigdig bilang pasistang diktador at mandarambong dahil sa pagkandili sa kanya ng US.

Nilalabag din ng rehimeng Marcos Jr. ang probisyon sa Konstitusyon sa Artikulo II, Seksyon 7 kaugnay sa independyenteng patakarang panlabas na dapat binibigyang kahalagahan sa pakikipagrelasyon sa ibang estado ang pambansang soberanya, teritoryal na integridad, pambansang interes at karapatan sa pagsasarili. Ang pagbibigay-kaluwagan sa mga pagtatayo ng mga base militar ng US sa ilalim ng Enhanced Defense Cooperation Agreement o EDCA ay taliwas sa probisyong ito dahil walang hurisdiksyon ang Pilipinas sa mga base military o sa mga sundalong dayuhan.

Dagdag pa rito, ang mga haligi diumano ng patakarang panlabas ng Pilipinas ay ang pagpapaunlad ng pambansang seguridad, ang pagkakamit ng pang-ekonomyang seguridad at ang proteksyon sa mga karapatan, kagalingan at interes ng lahat ng Pilipino sa ibayong dagat. Hindi pagpapaunlad ng pambansang seguridad ang presensya ng sundalo ng US sa bansa na mananatili sa mga base militar ng US habang hindi interes ng mamamayan ang kagutuman, kawalang-hanapbuhay, mababang sahod, mataas na presyo ng mga produktong petrolyo na sanhi ng pagtaas din ng batayang bilihin at iba pa. Ito ang mga saligang usaping dapat kinukompronta ng rehimeng Marcos Jr.

Sa mga insidente ng pagiging agresibo ng China sa WPS kontra sa mga Pilipinong Coast Guard na ilang beses nang binomba ng tubig para itaboy at sa huling pangyayari ay mga nasugatan, lumalabas ngayon na tila may sinandalang pader ang rehimeng Marcos Jr. dahil sa Trilateral Summit ng US, Japan at Pilipinas. Ang dalawang imperyalistang kapangyarihan na dating nangolonya sa bansa ay pinapalabas na kapanalig ngayon ng Pilipinas.

Samantala, mahigit 70 kasunduan sa depensa ang naisara ng Japan sa US. Kabilang dito ang network ng missile defense system. Magsiserbisyo din ang Japan sa mga barko ng US sakaling may mga kailangang kumpunihin. Gayundin, ang mga diplomatikong kasunduan ng Japan at Pilipinas kaugnay ng magkatugong akses sa mga base militar ay dapat mapagkasunduan. Nangangahulugan ito ng papayagan ng Pilipinas ang mga pwersang militar ng Japan sa mga base militar ng Pilipinas.

Mga makabayang kabataang tutol sa presensiya ng dayuhang militar sa teritoryo ng Pilipinas. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Sa huli, sa mga ganitong kasunduan, lagi’t laging todo-bigay ang Pilipinas sa kapritso ng mga dayuhan. Pwedeng makialam ang mga dayuhan sa internal na usapin ng bansa. Sa kasaysayan ng mga base militar, hindi makatutuntong ang mga Pilipino sa mga baseng ito na nakatirik sa kalupaan natin.

Nasa estratehikong lokasyon ang pakat ng mga base militar ng US sa ating bansa. Pawang nakapakat ito laban sa China. Isusubo ng imperyalismong US ang Pilipinas bilang pambitag sa China. Imperyalistang bansa rin China na may kakayanang makipaggera at may napakalakas at matatag na ekonomya.

Ang Trilateral Summit ng US-Japan at Pilipinas kung gayon ay kapulungan ng mga imperyalista bansa sa presensya ng isang tutang estado. Wala itong pakinabang sa mamamayan, kung kaya marapat na tutulan at wakasan ng mamamayang Pilipino. #  

Sa pagtindi ng kahirapan, patindihin ang paglaban

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Sa panahon ng batas militar noong kalagitnaan ng dekada sitenta, umabot ng ₱8.00 ang isang salóp ng bigas sa Mindoro. Katumbas ang isang salóp ng 2¼ kilo o halos ₱3.55 bawat kilo. Noong umabot na sa ganito ang presyo ng bigas, may pagkakataon na may kisa o halong mais na ang kanin sa hapag. Hindi pa uso ang pangyayaring El Niño noon subalit ganito na ang larawan ng kahirapan noon sa probinsya.

Sa ngayon, ang bigas ay naglalaro na sa halos ₱55 – ₱60 kada kilo para sa regular milled at well-milled na bigas. Ang implasyon sa bigas ay umaabot sa 23.7% na pinakamataas sa loob ng 15 taon. Kasabay pa ito ng halos kada linggo na pagtaas ng presyo ng langis na nagiging sanhi naman ng pagtaas ng presyo rin ng iba pang pangunahing bilihin.

Todo-higpit na ang sinturon ng karaniwang pamilya dahil lalong tumitindi ang kahirapan. Hanggang saan ang sukdulan ng pagtaas ng presyo ng bigas? Sa mahigit limang dekadang singkad, may ibayong pagtindi ang anyo ng kahirapan sa bansa sa bawat dekada, sa bawat taon. Marami na ang hindi nag-aalmusal sa ngalan ng pagtitipid. Sa ganitong kalagayan, tila ang kulang na lamang ay ang pamiliin ng gobyerno ang taumbayan kung nais nilang kumain ng dalawang beses isang araw o minsanan na lamang.

Hagupit ng kalikasan at kainutilan

Noong nakaraang buwan mayroong magsasakang nagpakamatay na sa isla ng Mindoro dahil natuyo na lamang ang kanyang pananim dahil sa sobrang init na dulot ng El Niño at walang napakinabangan dito. Sa unang pagtaya ng Department of Science and Technology, 48 na mga prubinsya ang maapektuhan ng malalang tagtuyot at 24 naman ang makararanas ng dry spell. Tagtuyot kung dumaranas ang isang lugar ng limang sunud-sunod na buwan ng matinding init bunga ng kawalan o mas mababang porsyento ng ulan habang maikakatergorya ang isang lugar na nasa ilalim ng dry spell kung nakakaranas ng tatlong magkakasunod na buwan na ‘di umuulan.

Ang El Niño ay ang pag-init ng ibabaw ng karagatan na mataas kaysa karaniwan na temperatura sa gitna at silangang bahagi ng Pasipiko. Epekto na ito ng pagsalaula sa kalikasan ng mga tao sa kumpas ng malalaking korporasyon sa buong mundo na walang humpay na gumagamit ng fossil fuel na nagpapataas sa temperatura ng karagatan dahil sa carbon dioxide. Ang malalaking tipak ng yelo sa tuktok a talampakan ng mundo ay natutunaw na nagpapataas naman ng lebel ng tubig na nagdudulot naman ng pagbaha at pagkawala ng mga natural na tirahan ng mga hayop at halaman na nabubuhay sa tubig.

Ang El Niño at La Niña (kabaligtaran naman ng una, na mas madalas ang insidente ng pagbaha dahil sa mga bagyo at habagat) ay siklo na pamalagian nating dinaranas dahil sa pagbabago ng temparatura ng karagatan. Ayon sa mga eksperto, nagaganap ang siklo tuwing 2 – 9 na taon at tumatagal ng siyam hanggang 12 buwan. Sa anunsyo ng Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration o PAGASA noong huling kwarto ng 2023, mararamdaman ang epekto ng El Niño sa bansa sa unang kwarto ng 2024 hanggang Abril. Subalit sa pabatid nitong huling linggo ng Marso, maaaring tumagal ang El Niño hanggang Agosto kung saan ilang prubinsya pa ang makararanas ng tagtuyot at dudugtong naman ang La Niña na kailangang paghandaan ng bansa. Nitong unang linggo namanng Abril, tanging ang Batanes at Saranggani na lamang ang deklaradong mga prubinsyang hindi tinamaaan ng El Niño sa buong bansa.

Pero sa halip na paghandaan ito nang lubos ng pamahalaan sa pamamagitan ng mas masusing syentipikong pag-aaral sa mga epekto nito at kahandaan na alalayan ang mamamayan sa pamamagitan ng pagbibigay ng ayuda sa mga apektadong sektor laluna sa mga magsasaka, mas minabuti nitong pairalin ang korupsyon at kalingain ang mga rice trader kaysa sa mga magsasaka at iba pang sektor na ibayong nagpasiklab sa damdamin ng mga mamamayang direktang apektado ng sakuna.

Ang mga kahingian ng sektor-magsasaka sa panahon ng El Nino. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Singil sa Anomalya

Sa ganitong dinaranas na sakuna, litaw ang tagibang na prayoridad ng gobyernong Bongbong Marcos Jr. Mas tiniyak ang katiwalian at ang pagbibigay ng pabor sa mga negosyante kaysa pagsilbihan ang maralitang mamamayan at higit na mga nangangailangan.

Pumutok ang isyu ng pagbebenta ng National Food Authority (NFA) ng mga lumang imbak na bigas kamakailan. Ibinenta ng mga opisyal ng ahensya ang 75,000 sako ng bigas sa halagang ₱25/kilo sa rice traders sa panahong ang tinging presyo ng bawat kilo ng bigas ay nasa ₱70 /kilo ayon sa imbestigasyon ng mababang kupulungan ng Kongreso. O di kaya naman kaya ay inilagak ang mga istak na bigas sa ipinagmamalaking tindahan ng Kadiwa para mapakinabangan ng maralitang mamamayan.

Hindi na ito bago sa NFA. Noong 2021, nagbenta rin ang ahensya ng 5.6 milyong sako ng bigas at apat na milyong sako noong 2022 sa rice traders. Ang kaibahan sa kasalukuyan, nasa yugto ang bansa ng pananalasa ng El Niño na disin sana’y maaaring gawing pang-ayuda sa mga biktima na dumaranas ng gutom at sa mga magsasakang matinding tinatamaan nito. Malaking tulong sa mamamayang nagugutom at kung ipinamahagi ito sa presyo na katumbas ng pagbebenta sa mga rice trader.

Hindi kayang tabunan ng diumanong mahigit isang bilyong pisong halaga ng suporta mula sa Department of Agriculture (DA) sa mga magsasaka ang katiwalian sa NFA. Sa pagkakataong ito na sinasalanta ng hagupit ng El Niño ang kabuhayan ng pinakamalaking bahagdan ng populasyon, hindi katanggap-tanggap ang kalagayan na habang nagdurusa ang mamamayan, kumikita sa katiwalian ang mga ahensya ng gobyerno at sa prayoridad na ibinibigay sa mga kasabwat sa mga maanomalyang gawain.

Nitong Abril 3, kinalampag ng mga magsasaka at mga tagasuporta nila ang tarangkahan ng pambansang tanggapan ng NFA sa Quezon City para singilin ang matataas na upisyal ng ahensya at papanagutin ang mga ito. Bukod pa rito ay humihingi ang mga magsasaka ng kumpensasyon sa pagkalugi nila dahil sa kapabayaan ng gubyerno para paghandaan ang sakuna.

“Nasaan na ang imbestigasyon na ginagawa ng Department of Agriculture at ng Kongreso na hanggang ngayon ay wala pa ring napapanagot. Hindi sapat na i-suspend ng anim na buwan ang mga namuno doon sa pagbebenta ng 75,000 bags na bigas. Yung mga ginawa din nila na pagpa-padlock sa 79 na warehouses ay hindi rin makatarungan bagkus yung mga mahigit 100,000 bags pa ng bigas sa mga warehouse na ‘yan ay kagyat nang ipamahagi sa mga biktima ng mga kalamidad kung hindi man ay direktang ibenta ito diretso sa mamamayang Pilipino na naghahanap ng mababang presyo ng bigas,” pahayag ni Cathy Estavillo, tagapagsalita ng Bantay Bigas Network noong Abril 3 sa harap ng tanggapan ng NFA.

Ang kahirapan ng mga magsasaka ay sinisingil nila dahil sa pagiging kontra-magsasaka at kontra-mamamayan at inutil na gobyerno tulad ng pahayag naman ni Danilo Ramos, tagapangulo ng Kilusang Magbubukid ng Pilipinas.

“Ang mga patubig, walang tubig! Kaya po mayroong dating umaani nang otsenta, ngayon ay siyam na kaban. At katulad po ng inyong lingkod, marami sa ibang lalawigan, hindi nag-ani. Wala na ngang lupa, gutóm!” ani Ka Daning.

“[D]apat po nating makita kung bakit may krisis sa pagkain, El Niño at kalamidad ay dahil mismo sa gubyernong inutil, kontra-magsasaka, kontra-mamamayan. Ang sabi ng mga magsasaka, aanhin pa ang damo kung patay na ang kabayo? Matagal na po naming hiling ang ₱15,000.00 na tulong-ayuda pero hanggang ngayon ay wala! Pero pag sa byahe, pag sa ChaCha (charter change) meron! Kaya mula ngayon hanggang sa hinaharap, palakasin natin ang ating paglaban! Panagutin ang rehimen!” dagdag n glider-magsasaka.

Si Ka Daning Ramos ng KMP (harap) at si Cathy Estavillo ng Bantay Bigas (likod) / Larawan ni N. Bacarra/Kodao

Tuluy-tuloy na pakikibaka

Umabot na ang pinsala ng El Niño sa agrikultura sa mahigit ₱1.2 bilyon ayon sa huling ulat nitong Abril 3 ng National Disaster Risk Reduction and Management Council. Ang halagang ito ang tinatayang katumbas ng 44,845.42 metric tons na pinsala sa agrikultural na produkto. Umaabot sa 17 lugar sa bansa ang nakakaranas ng matinding kalamidad na sangkot ang 84,731 pamilya.

Kung itatapat ang halaga ng pinsala sa ayudang ipinangangalandakan ng DA, lalabas na kulang ito batay sa aktwal na tala ng mga pinsala sa mga prubinsyang malupit na tinamaan ng sakuna. Kung ang isang bag ay umaabot ng 50 kilo, aabot ng ₱93.75 milyon ang halaga ng naibenta ng NFA kamakailan lang. Kung kukwentahin din ang naibenta noong 2021 at 2022 na umaabot sa ₱12 bilyon, malaking bagay na sana itong pagkukunan ng ayuda at kumpensasyon sa mga magsasaka sa ngayon.

Subalit hindi ganito ang kalakaran ng “korupsyon at transaksyong sindikato sa gubyerno.” Ang pondong mula sa buwis ng mamamayang Pilipino ay pribadong inaangkin ng mga sangkot na tiwaling mga opisyal sa gubyerno.

May mandato dati ang NFA na bilhin ang mga aning palay ng magsasaka na mabuting bagay sana para sa mga magsasaka. Subalit nang maging batas ang R.A. 11203 o ang Rice Tariffication Law, naging inutil ang NFA dito at naging instrumento pang lalo sa katiwalian.

Ang mga pesanteng nagprotesta sa NFA. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Pinapatay na ang mga magsasaka ng kawalan at kakulangan ng lupang masasaka dahil ang mga nagsiupong rehimen mula noong panahon ng diktadura ay kundi man mga panginoong maylupa at mga kumprador na kasabwat ng mga imperyalistang dayuhan sa pagpapanatili ng pyudal at malapyudal na kaayusan sa bansa. Hanggang ngayon ay usapin sa mga magsasaka ang paggigiit ng pagkakaroon ng tunay na reporma sa lupa. Iniaasa sa ngayon sa importasyon ng mga pangunahing agrikultural na produkto na kayang likhain dito sa bansa.

Walang ibang aasahan ang pinakamalaking pwersa sa produksyon ng bansa at iba pang sektor ng lipunan kundi ang patuloy na ipaglaban ang paggigiit ng tunay na reporma sa lupa at pambansang industriyalisasyon. Nilalamon ang sistema ng mga imperyalistang imposisyon ng liberalisasyon, pribatisasyon, deregulasyon na lubos na ipinaghihirap ng mamamayang Pilipino at ikinayayaman naman ng papet na rehimen at mga kasabwat nila sa bansa.

Siklo ang daranasin nating natural na delubyo subalit permanente ang kahayukan sa kapangyarihan, katiwalian at kainutilan ng mga papet na rehimen. Kaya dapat tuluy-tuloy na kumiklos ang mga magsasaka at manggagawa at ang iba pang sektor para baguhin ang sistematikong pagsasamantala at pang-aaping ito sa mamamayang Pilipino. #

Ligalig ang hatid ng ChaCha sa kabataan-estudyante

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Marahil ay nakaramdam na ang halos lahat sa atin kung paano magutom sa iba’t ibang pagkakataon. Maaaring nangyari ito minsan sa loob ng isa, tatlo o anim na oras. Para sa isang estudyante, mahirap mag-memorya o unawain ang leksyon kapag gutom. Paano pa kaya kung palagian itong nararamdaman hindi lamang ng isang estudyante kundi ng buong pamilya at mga indibidwal sa mga maralitang komunidad, sa kanayunan, sa mga pabrika at upisina, sa mga eskwelahan?

Sa inilabas na datos ng World Bank para sa taong 2023, ika-66 ang Pilipinas sa 125 bansa sa buong mundo na nakararanas ng gutom. Kritikal ito sa pag-unlad ng mga kabataang mag-aaral bilang “pag-asa ng bayan.” Hindi makakaahon ang bansa nito dahil sa halip na bigyang solusyon, binigyan pa ito ng katwiran sa pamamagitan ng kwentadang inilabas mismo ng gubyerno noong nakaraang taon na sapat na diumano sa isang mamamayang Pilipino na magkaroon ng ₱79.00 (₱395.00 sa lima katao) sa isang araw para mabuhay o ₱12,030.00 sa isang buwan para sa buong pamilyang may limang myembro. Taliwas ito sa hinihingi ng mga organisadong manggagawa na suportado ng iba’t ibang sektor ng lipunan na ₱1,193.00 na nakabubuhay na sahod sa isang araw para sa isang lima-kataong pamilya.

Sa ganitong pamantayan, lalong nalalantad ang pamahalaan na wala itong malasakit sa kapakanan ng sambayanan at bagkus ay nakatuon sa pagraratsada ng pagbabago ng Konstitusyon o charter change (ChaCha) upang ibayong manatili ang mga dinastiya sa poder.

Tulak ng paglaban

Tingnan na lamang natin ang matagal na kalagayan sa edukasyon.

Naisabatas ang Universal Access to Quality Tertiary Education Act (UAQTE) o RA 10931 noong 2017 dahil na rin sa kilusang masa at pagpupursige ng mga kabataang-estudyante. Ito ang batas na nag-institusyunalisa ng libreng matrikula at ng eksemsyon sa iba pang bayarin ng mga estudyante sa pampublikong pamantasan at kolehiyo sa buong bansa.

Bago umupo si dating senador Ralph Recto bilang Kalihim sa Pinansya ng gubyernong Marcos Jr., may panukala si dating Secretary Benjamin E. Diokno ng departamentong ito na kailangang repasuhin ang batas na ito dahil hindi ito kayang isustine at diumano, ay pag-aaksaya lamang ito ng pondo ng gubyerno. Si Diokno rin ang budget secretary ng gubyernong Duterte nang isabatas ang batas na ito.

Hindi lamang matrikula ang malaking problema ng mga estudyante, partikular sa kolehiyo. Ang pang-araw-araw na gastos tulad ng pamasahe, pagkain, bayad sa boarding house, proyekto sa paaralan at iba pa ay mga gastusin na kaakibat ng pagpasok sa mga pampublikong paaralan o pribado man.

Noong taong panuruan o academic year 2023-24, 35.15% (may talang pagbaba sa 2022-23 na 40.98%) ng mga estudyante ang huminto sa pag-aaral sa kolehiyo. Ang datos na ito ang isinangkalan para bawasan ang badyet para sa libreng edukasyon sa Kongreso. Sa halip na irepaso ang batas na ito, dapat pa ngang dagdagan ang pondo para rito. At sa huli, ang 113 na mga kolehiyo at pamantasan ng estado ay pinaglaanan ng ₱128.2B ng Konggreso, mas malaki nang ₱27.3B dagdag na badyet kaysa noong isang taon.

Ang krisis sa sistema ng edukasyon ay di nakaangkla sa pondong inilalaan ng gubyerno para lutasin ito. Kung magkaganoon, marapat lutasin muna ang malalang pamamayagpag ng katiwalian at korupsyon sa pamahalaan na sa ulat ng Commision on Audit, taun-taon halos ay 20% ng pambansang badyet ang napupunta sa korupsyon. Kung kukwentahin sa badyet noong 2023 aabot ito ng ₱1.04T. Nariyan rin ang mas malalaking badyet sa pagbabayad ng utang na aabot sa ₱670.5B at sa depensa na ₱282.7B (mas malaki nang ₱50.2B kumpara noong 2023).

Si Kabataan Rep. Raoul Manuel (pinaka-kanan) sa kilos protesta sa harap ng CHED.

Ratsada ChaCha

Sa talumpati ni Representative Raoul Manuel ng Kabataan Partylist noong Marso 22 sa rali sa harap ng pambansang tanggapan ng Commission on Higher Eduction, sinabi niya, “Mas magiging de-kalidad raw ang edukasyon sa Pilipinas kapag ibinukas iyan sa mga banyaga. Una sa lahat, bakit natin iaasa sa mga dayuhan ang pagpapataas ng kalidad ng edukasyon? Ang numero unong may trabaho niyan, hindi  ba ang gubyerno?”

Ganito niya hinamon ang mga kabataang kasama niya sa rali sa kahabaan ng C.P. Garcia Avenue. At saka niya idinagdag: “Ang punto natin, hangga’t ang gubyerno ay nakakiling sa pagnenegosyo sa edukasyon, lalong palalalain ng charter change ang rate ng matrikula sa mga pribadong paaralan.”

Nasa panganib ng paglamon ng mga dayuhan ang buong sistema ng pampublikong edukasyon sa bansa sakaling maisalaksak sa mamamayan ang pagbago ng konstitusyon. Isasapribado ang mga kolehiyo at pamantansang publiko at kung gayon ay lalong lalala ang bilang ng mga di makatatapos ng kurso o mas malamang pa nga, hindi makatutuntong ng kolehiyo ang karamihan ng kabataan.

Sa kasalukuyan may mga nakaambang pagtaas ng matrikula sa mga pribadong paaralan, pinakamalaki ang sampung porsyentong pagtaas sa St. Paul University; 6% sa University of the East, Ateneo at Lyceum; habang 5% naman sa  De La Salle at National University. Ang mga kabataang-estudyante sa  Polytechnic University of the Philippines ay sige-sige ang protesta sa kinatatakutang pagsasa-pribado ng paaralan.

Sasagasaan tiyak ito ng ekonomikong probisyong babaguhin sa saligang batas. Sa ilalim ng  Konstitusyon ng 1987 nakasaad na kailangang protektahan at itaguyod ng gubyerno ang karapatan ng mamamayan sa de-kalidad na edukasyon at kung gayon ay gawin ang nararapat na mga hakbang upang maging abot-kaya ang edukasyon sa lahat ng Pilipino.

Ani Elle Buntag, pambansang tagapangulo ng League of Filipino Students: “Nagiging rubber stamp ang CHED ng mga ganid sa tubo na mga nagnenegosyo sa mga pamantasan. Hindi na baleng may mga estudyante na hindi na kayaning makapag-aral dahil sa tuition fee increase.” Sinabi niya ito sa rali sa harap ng opisina ng CHED.

Inutil ang CHED sa kapritso ng mga pribadong paaralan sa usapin ng pagtataas ng matrikula at iba pang bayarin. Dagdag pa ni Buntag: “Ang sagot ni Marcos Jr. sa sistematikong problema na idinadaing natin, walang iba kundi ang ibenta ang mga paaralan natin sa dayuhan sa pamamagitan ng charter change.”

Ang panawagan ng mga mag-aaral kaugnay ng charter change.

Saan ang dulo?

Ang ekonomikong probisyon na inilatag ng Kongreso sa pamamagitan ng Resolution of Both Houses 7 at pinagtibay sa ikatlo at huling pagdinig nitong Marso 20 ay nakatuon sa pribatisasyon ng pampublikong institusyong pang-edukasyon, yutilidad (serbisyo) at advertising. Hindi garantiya ang pagsasapribado ng mga pampublikong paaralan sa pagpapaunlad ng sistema ng edukasyon o ni katiting na bahagdan ng buong ekonomya. Isasapribado ang yutilidad gaya ng pampublikong transportasyon, sistema ng serbisyo ng tubig at kuryente pero aasa at aasa pa rin ang bansa sa padala ng mga manggagawa sa ibayong dagat para pagulungin ang ekonomya. Sa sitwasyong ito ng pagbago ng konstitusyon, dadami at dadami pa ang mga Pilipinong maghahanap ng trabaho sa ibang ibansa na may relatibong mas malaking kita dahil na rin sa kawalan at kakulangan ng trabaho sa ating sariling bansa.

Tuso ang konggreso sa pagsisingit ng pariralang “unless provided by law” sa ilang probisyong babaguhin sa konstitusyon. Ang ibig sabihin lamang nito ay gagawa lamang ng batas ang konggreso para ikutan ang konstitusyon at balewalain ito.

Hindi sapat ang pagkakaroon ng mas malaking foreign direct investment (FDI) para umunlad ang Pilipinas gaya ng pagtingin ng mga tagpagtaguyod ng ChaCha. Noong 1970s at 1980s kung saan pinalakas ng South Korea at Taiwan ang proteksyunismo sa kanilang bansa, mas malaki ang FDI na pumasok sa Pilipinas kaysa sa dalawang bansang ito pero nakapagsarili sila at naging mga bagong nag-industriyalisang bansa.

Ang ikinababahala ng mga estudyante sa pagbago ng konstitusyon ay ang lalong pagkalubog sa kontrol ng dayuhan hindi lamang sa mga paaralan o sistema ng edukasyon kundi ng buong bansa. Kung kontralado ng dayuhan ang sistema ng edukasyon, ang kultura ng pagiging makabansa o makabayan ay buburahin sa kaisipan ng kabataan. Hindi pa nga naisasapribado ang mga pampublikong kolehiyo at unibersidad sa bansa, may sarili nang palo ang rehimeng Marcos Jr. na baluktutin ang kasaysayan sa pamamagitan ng “pagpapabango” sa imahe ng pamilya niya na kinilala sa buong mundo bilang isang pasistang diktador at mandarambong.

Walang maaasahang kaunlaran sa ChaCha. Sa ngayon pa lamang ay inutil ang gubyerno sa kawalang kontrol  sa pagtaas ng presyo ng mga pangunahing bilihin na wala namang kaakibat na pagtaas ng sahod ng mga manggagawa at empleyado. Hindi kaunlaran ang dulot nito kundi ang malinaw na pagbibigay-luho sa dayuhan para dambungin ang bansa. Malinaw na ang pagbubukas sa dayuhan ng syento porsyentong pag-aari ng lupain, at negosyo sa eskwelahan at serbisyo publiko ay langis lamang na magpapadulas para sa pagpapakatuta ng mga nanunugkulan sa gubyerno at ng mahabang panahon sa poder. #

SERYE BABAE: Agenda ng kababaihan, iniindak kontra ChaCha

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Naging makulay ang kahabaan ng España sa Maynila sa paggunita ng Internasyunal na Araw ng Kababaihang Anakpawis noong nakaraang Biyernes, Marso 8. Naging dominante sa araw na ito ang kulay rosas at lila na kasuotan ng iba’t ibang grupo ng kababaihan mula sa iba’t iba ring sektor ng lipunan. Makukulay rin maging ang mga istrimer at plakard na nagpapahayag ng kanilang mga panawagan at kahingian.

Nagsimula silang magtipon bago mag-alas otso ng umaga. Habang hinihintay ang mga kasamahan nila, panay na ang kuhanan ng litrato. Matamang inaayos ang trak na gagamiting entablado sa programa at may mga nag-eensayo na ng mga talumpati.

Nang sinimulan ang programa, okupado na ng mga raliyista ang halos kalahati ng kalsada sa direksyon patungong Quiapo o ang papuntang timog na bahagi. Sa kanto ng España at kalye dela Fuente ang unang programa na bagaman maikli ay naglinaw na antimano ng kanilang mga usaping nais nilang patampukin sa paggunita ng Internasyunal na Araw ng Kababaihang Anakpawis: kabuhayan, karapatan, kasarinlan, hindi charter change.

Ang martsa ng kababaihan sa Maynila noong Marso 8, 2024. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Isyu ng bayan

Hindi alintana maging ng nakatatanda ang pusikit na init ng araw na nakipag-sabayan sa mga manggagawa at empleyado at nakababatang estudyante at kabataan sa hanay ng mga demonstrador. At bakit nga ba hindi? Kaisa ang kanilang tinig pagdating sa usapin ng paggigiit ng umento sa sahod. Ang ₱610 kada araw na sahod ng mga manggagawa ay kulang ng halos ₱520 upang matugunan ang kabuuang pangangailangan ng isang lima-kataong pamilya sa isang araw. Ang nakabubuhay na sahod ay malabong ibigay ng rehimeng Marcos Jr. na ang tingin ay nakatuon sa pagratsada ng Charter Change o ChaCha.

Ang kawalan ng pagtataas ng sahod ay higit na mas mahirap sa kababaihan na kalahati ng kabuuang populasyon ng Pilipinas na siyang may pasan ng usapin ng pagbababadyet para sa buong pamilya. Kaya giit nila na sa halip na baguhin ang konstitusyon, dapat asikasuhin ang tumitinding suliranin ng mababang sahod, kawalang-trabaho at kahirapan. Marami ang nasasadlak sa mga impormal na trabaho ng pag-raket sa online selling at iba pa para lamang maka-agapay kahit paano sa mataas na presyo ng mga bilihin o makipagsapalaran sa ibang bansa kahit iwanan ang pamilya.

Ang panawagan ng kababaihan sa Internasyunal na Araw ng Kababaihang Anakpawis. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Hindi nararamdaman ng mamamayan ang serbisyo publiko na dapat ay pangunahing tungkulin ng gubyerno. Kinakaharap nila buwan-buwan ang mataas na bayarin sa kuryente, tubig, pamasahe at iba pa. Bawal ang pagkakasakit.

Malaking usapin sa kababaihang magbubukid at sa buong pamilya nila ang kawalan at kakulangan sa lupa para makaagapay sa pag-abandona ng gubyerno sa pagpapaunlad ng lokal na produksyon na lalo pinalala ng kontra-insurhensiyang programa ng pamahalaan sa kanayunan. Buo-buong komunidad ang dumaranas kapwa ang mga magsasaka at pambansang minorya ng pagtataboy sa kanila sa kanilang lupain dahil sa mga operasyon ng mamalaking pagmimina, plantasyon at iba pang proyektong pang-imprastruktura ng gubyerno mismo.

Tawag ng paglaban

Ang mga usaping ito ay hindi simpleng hinihingi sa kinauukulan. Nakikibaka ang kababaihang anakpawis dahil ang sistemang malakolonyal at malapyudal ay isang sistemang dapat baguhin sa pamamagitan ng pakikibaka kasama ng iba’t ibang sektor ng lipunan laluna hindi sa pamamagitan ng pagbago ng saligang batas. Marami nang naging martir na kababaihan dahil sa pakikibaka. Sa kasalukuyan nga ay 20.5% ng 799 na mga bilanggong pulitikal sa buong bansa ay mga babae na marami ay may mga sakit at matatanda na rin.

Mula España hanggang Morayta, ipinakita nila ang pagkakaisa at isinisigaw ang kanilang mga kahingian. Nagsisayaw ang kani-kanilang mga lider masa sa saliw ng tugtog na kontra-ChaCha. Ngunit ang Morayta ay hindi España. Maluwag ang kalsada sa mapayapang pagmamartsa nila sa kahabaan ng España. Pagtuntong sa Morayta, ang init ng pakikibaka ay tumindi dahil sa nakabalandra na ang ilang suson ng kapulisan sa parehong pakpak ng daan patungong Mendiola.

Ang mga kababaihang matapang na humarap sa mga naghaharang na pulis. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Pakiusapan. Tulakan. Negosasyon. Subalit ang hangganan ay iginuhit ng malalaking trak para hindi na makaabante ang mga demonstrador. Bagamat ganito, itinuloy ng mga mga demonstrador ang programa na may sangkap na mga kultural na pagtatanghal. Bawat tagapagsalita ay naglilinaw ng mga isyung kinakaharap ng sektor at ng buong samabayanan at ang mga dahilan kung bakit kailangang tutulan ang niraratsadang pagbago ng konstitusyon.

Tumining ang tindig ng kababaihan kontra-ChaCha. Naging malinaw ang mga dahilan bakit nais itong isalaksak sa mamamayan. Ang mga diumanong pang-ekonomyang probisyong nais na maging bahagi ng konstitusyon ay dikta ng dayuhan. Ibubuyangyang nang lalo ang likas na yaman ng bansa at ang buong kalupaan sa neoliberal na imperyalistang imposisyon at maniobra na siyang adyenda ng dayuhan sa pagbago ng konstitusyon. Pero ang ekstensyon ng termino ng mga pulitiko kabilang na ang mga nasa tuktok ng kapangyarihang pampulitika ay maaaring ilusot sa pamamagitan ng pandaraya, manipulasyon at pagbubuhos ng pondo para sa higit na panlilinlang.

Kinatigan ng Konggreso ang opinyon ng election lawyer na si Atty. Romulo Makalintal na ang pagsasabay ng plebesito sa mid-term election sa 2025 ay ‘di-konstitusyunal dahil ang pagbago ng konstitusyon ay dapat idaan sa isang plebisito at hindi sa isang eleksyon batay na rin sa naunang desisyon ng Korte Suprema.

Batid ito ng kababaihan at nakakasa sila para muli’t muling labanan ang anumang hakbang ng Kongreso na siyang matigas ang pusisyon para sa ChaCha.

Ang pagkilos ay idineklara nilang tagumpay at muli nilang paghahandaan ang mga serye pa ng laban para sa kinbabukasan ng bansa. Handa ang kababaihan sa mga hamon ng pakikibaka at sasayaw silang muli sa bawat tagumpay na likha ng kanilang pakikibaka para sa mamamayang Pilipino. #

SERYE BABAE: Hiling

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Hindi katanggap-tangap kahit kaninuman ang mabilanggo dahil sa mga gawa-gawang kaso. Ang bisyo ng pagtatanim ng ebidensya ng mga tinatawag na “awtoridad” ay isang pamamaraan para diumano ay nyutralisahin ang mga itinututuring nilang “kaaway ng estado.”

Sa karanasan ko ilang taon na ang nakakaraan, may dalang search warrant ang mahigit sa 30 pulis at sundalo na armado ng mahahabang baril na animo’y susugod sa isang gera para bigyang-katwiran na may mga baril at pasabog sa bahay na inuupahan namin, na sila naman ang nagtanim para maging ebidensya.

Pagdating sa Camp Crame na halos alas dos na ng madaling araw, may ipinakita pang warrants of arrest sa akin para sa mga kasong pagpatay diumano, at dalawang iba pa. Sino ang aking pinatay sa mga lugar na hindi ko pa nararating? Bagabag ito sa isip dahil alam kong nilambang lamang.

Sa pitong taon at limampung araw—mula Camp Crame, Caloocan City Jail (CCJ) hanggang Camp Bagong Diwa sa Bicutan—sinanay na lamang na palipasin ang bawat sandali sa kung ano ang pwedeng pagtuunan ng pansin para labanan ang pagkainip, ang bigat sa pag-iisip kung kailan makakalabas at kung gugulong nga ba ang hustisya sa tamang direksyon.

Sa Caloocan ko higit na naramdaman ang hirap at ang pag-aalala sa kung ano ang mangyayari sa mga kasong isinampa sa akin. Pero higit pa rito ay ang pag-aalala sa asawang dumadalaw nang dalawang beses isang linggo nang walang palya na bitbit ang kinakayang dalhin para lamang may makain ako  hanggang sa susunod na dalaw. Hindi ko tinangkang tanungin siya hinggil sa dinadanas niyang pisikal at mental na hirap sa takot ko sa drama na baka ako ang unang manlupaypay at makadagdag pa sa kanyang alalahanin. Sinikap kong kumuha ng lakas sa kanya mula sa sakripisyong ginagawa niya para sa akin.

Mangungumusta siya pagdating kahit bakas na bakas ang pagod sa mukha niya. Ayaw ko na rin siyang mag-alala pa kaya kahit ang hirap ngumiti sa ganoong sitwasyon. “Okey lang at wala namang problema,” ang laging tugon ko. Minsan may mga kasama siya na kaopisina niya, minsan naman yung mga kaibigan namin galing sa probinsya.

Kapag tapos ng oras ng dalaw, hatid na lang ng bulong ng payo ng pag-iingat at kaway ng pamamaalam. Babalik ako sa selda kasabay ng iba pang bilanggo. Makikita kong muli ang bakas sa mga mukha nila na hindi mawari kung ano ang sasabihin. Maaaring pag-aalala, o inggit dahil may dumadalaw sa akin o manghihingi ng konting pagkain. May mga naging kasama ako sa CCJ, na ilang taon nang nakakulong ay hindi man nakaranas na mayroong dumalaw.

May signipikanteng bilang ng mga bilanggo ang mga may-asawa o kinakasama na iniwan. Pero hindi ko ito naging suliranin kahit nang malipat ako sa Bicutan noong ikalawang linggo ng Oktubre 2019. Tuloy ang padron ng pagdalaw.

Subalit ang regular na pagkikita ay sinansala ng pandemya. Marso 11, 2020 nang huli siyang nakadalaw sa akin sa Bicutan. Kinabukasan ay lockdown na ang buong pasilidad hanggang sa makalaya ako noong Abril 23, 2022. Ang pagpapaabot ng mga pagkain at iba pang pangangailangan ay inihahatid na lamang sa bukana ng tarangkahan ng Camp Bagong Diwa. Dalawang taon na ganito ang pamamaraan para lang makapaghatid ng pangangailangan at sulat.

Sa Bicutan at at CCJ ako naging inspiradong magsulat ng tula. Ang kalagayan ng mga bilanggo sa Caloocan City Jail ang ibayong naging inspirasyon ko sa pagsusulat ng mga tula na nagpatuloy hanggang sa Bicutan.

Ang tulang ito ay isa lamang sa mga nasulat ko noong anim na buwan pa lamang ako sa Caloocan na handog ko sa aking mahal na asawa, na hindi matatawaran ang sakripisyo bilang isang kasama, asawa,  babae.

HILING

(Para kay “S”)

Bakit ba mahal mo pa rin ako?

Sa kabila nang di miminsa’y

            mag-isa kitang iniiwan

            nang halos isang taon…

                        ilang buwan…

                        ilang linggo…

Halik at yakap pa rin

            ang salubong mo.

Bakit naging mabait ka pa rin sa akin?

Kahit nang isilang ang

            panganay natin

            ay wala ako sa tabi mo

At pagkatapos lamang

            ng walong buwan

            saka ko nasilayan ang

            supling na luwal mo.

Ngiti at pangungumusta pa rin ang

            naging tugon mo.

Bakit nagtitiyaga ka pa rin sa akin?

Hanggang ngayong nakakulong ako

            dahil sa gawa-gawang mga kaso

            ng estado

Mahigpit pa rin ang yakap mo

            Sa tuwing dadalaw ka sa

            Pinagkukulungan ko.

Mahal…

Hindi ito mga tanong ng pagdududa

            Hindi mo nga kailangang sagutin ang mga ito.

Paghanga ko ito sa ‘yo!

Na sa panahong NARITO ka at NAROON ako

Walang hinanakit, ni tampo akong

            narinig o nadama sa ‘yo

Tila hindi ka napapagod…

            nagsasawa…

            o nagrereklamo

Kahit sa mahigit tatlumpung taong singkad

            ay nandito pa rin tayo.

Mayroon lamang akong tanging hiling:

Dumating man ang mas

            matitinding bagyo

            o delubyo

            na hahamon sa tatag ng prinsipyo

Magkaagapay nating haharapin ito!

Sakali mang may

            magtanong kung alin o sino

            ang mas mahal mo

            kung ang BAYAN o AKO

Unahin mo ang BAYAN at MASA bago AKO

Dahil dito rin nakatuntong

            Ang PAGMAMAHAL ko sa ‘yo!

06 Hulyo 2016

Caloocan City Jail

SERYE BABAE: Pagkakilala sa isang Ina

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Naranasan kong magtinda ng pandesal sa madaling-araw at maglako ng sinulbot na siyang katawagan sa aming probinsya sa banana cue. Naging taga-bilad din ako ng palay ng tiyuhin ko, maghakot at magpasan nito sa edad na 12. Minsan ding nag-alaga ng kambing at kasa-kasama ng Inay sa pagtitinda ng isda sa palengke.

Ito ang aking buhay noong pinatigil ako sa pag-aaral matapos kong grumadweyt ng grade six. Magsasabay kami ng sinundan kong kapatid sa hayskul kaya minabuting pahintuin muna ako. Wala akong magawa dahil ito ang naging desisyon ng nanay ko. Kung magsasabay kami ng kapatid ko, fourth year siya at first year naman sana ako. Pero dahil sa maralitang pamumuhay, obligadong huminto ako dahil hindi kakayanin ang matrikula na ₱12.50 sa hayskul noong 1975 kada buwan, kung dalawa kaming magsasabay sa pagpasok.

Pamamaalam

Kinagisnan kong maysakit na ang ama ko kaya tanging ang ina ko ang sandigan ng pamilya hanggang sa pumanaw ang aking ama. Nang nagsipag-asawa ang ibang nakatatanda kong mga kapatid, naiwan ang responsibilidad ng pagtataguyod sa pamilya sa aking ina, katuwang ang iba ko pang nakababatang kapatid.

Grade 3 pa lang ako noong 1972 nang namatay ang tatay ko dahil sa tuberculosis. Sa 12 na magkakapatid, apat lamang ang nakatapos ng kolehiyo at ako na bunso lamang ang hindi nakaranas na magtrabaho habang nag-aaral.

Nang makatapos ako ng kolehiyo noong 1983, pinili kong maging buong panahong organisador. Direkta kong sinabi sa nanay ko na “baka matagal na ako bago makabalik” o “maaaring hindi na.” At hindi ko malilimutan ang tugon ng ina ko: “Siya! Mag-iingat ka na lang.” Hindi ko ikinatuwa na ang dali niyang magpasya, o sagutin ang pamamaalam ko. Nabigla rin ako. Sa loob ko, bakit naman hindi niya ako pinigilan? Hindi ba niya ako minahal? Yan ang hinanakit-bukid ko sa nanay ko, kung may karapatan nga ba akong maghinanakit.

Iyong isang kapatid kong babae na tumulong sa akin para makapag-kolehiyo ang may hinanakit sa akin nang ako ay umalis dahil ako ang inaaasahang mag-ahon sa aming kahirapan. Nang nasa Maynila na ako, apat na taon kong trinabaho ang pagsulat sa kanila para maunawaan ang kapasyahan kong iwan ang pamilya para sumanib sa mga organisasyon ng mga kabataan-estudyante at manggagawa sa Kamaynilaan.

Laro

Nasa elementarya pa lamang ako sa prubinsya, ugali ng magkakapatid na maglaro ng tres-siete gamit ang barahang Tagalog (yaong ang tawag sa bawat suit ay kopas, bastos, oros at espada). Para sa apat katao ang larong ito. Libangang may sabwatang dayaan ng magkakapatid, at ang promoter: ang Inay. Katuwaan itong nagiging simula ng tampuhan na tinatapos din sa katuwaan ng pagbabaraha nila.

Sa kanila ko lang nakita ang ganitong laro. Hindi ko alam kung laganap ito sa buong prubinsya. Pinapanood lamang naming magpipinsan ang paglalaro nila.

Lumipas pa ang ilang taon, minsan ay nagkita kami ng Inay sa boarding house ng mga pinsan ko sa Lardizabal. Kinumusta ko siya. Maikli pa rin ang tugon niya: “Ayos naman.” Hindi ko matandaan na may naging mahabang pakikipag-usap kaming magkakapatid sa Inay. Matipid ang salita, puro gawa. Hindi nagrereklamo kahit batid kong nahihirapan. Matatag siya at hindi ko mawari kung paano niya nagampanan ang pagiging mayor na tagapasan ng isang pamilyang ganoon kalaki.

Noong nasa Lardizabal sila ng dalawa pa niyang kapatid na babae, saka ko lang nalaman na marunong palang mag-mahjong ang Inay. Katuwaan nilang magkakapatid at walang imbweltong perang kakabigin.

Ang tanging bisyo ng nanay ko ay mag-bingo. Napupuyat siya hanggang hatinggabi para makabawi diumano sa natalo. Pero sa aming magkakapatid, walang kumontra sa kanya. Naglilibang marahil. 

Trahedya

Minsan ay nagpaabot ang Inay na kailangan nila ng tulong dahil binagyo sila at sapul ang lugar namin sa prubinsya. Nakiusap ako sa isang kamag-anak na nasa isang non-government organization (NGO) na nakabase sa Kamaynilaan para hingan ng tulong. Kailangan ng pruweba umano sa inabot na pinsala para makapagbigay ng tulong. Kaya nagpadala ang mga kapatid ko doon ng litrato. Litrato ng Inay na nakaupo sa hagdan ang pinadala nila, pero wala nang natirang sahig, walang dingding at walang bubong ang bahay namin. Tanging ang apat na haliging madre de kakaw ang nakatayo. Nakakaiyak tingnan at maging ang itsura ng nanay na bakas ang hinagpis sa kanyang mukha sa larawan. Bandang 1986 ito.

Krisis ito sa pamilya at krisis maging sa akin. Krisis ng pag-aalala sa iniwang magulang at mga kapatid Nang maipadala ko ang ₱3,000.00 na tulong mula sa NGO ng pinsan ko, kahit paano ay nakatulong ito sa ilang gastusin. Nang kumustahin ko ang ang lagay ng Inay, kayod kalabaw na muli. Tahimik na nagtatrabaho. Hindi dumadaing.

Sa pag-alaala sa kanya, mas marami pa siguro akong naí-iyák kaysa sa kanya. Bagamat mas mahaba na ang panahon na kami ay magkawalay, walang pagkakataon na nakita ko siyang umiyak. Wala rin sa aming magkakapatid ang naging kasagutan o nakipagtalo sa kanya. Wala rin akong narinig sa mga kapatid ko mismo na komentaryo sa Inay.

Hindi siya uliran kung ang pamatayan para sa pagturing na ganito ay ang dunong sa buhay dahil grade IV lamang ang natapos niya. Hindi siya perpekto kung susukatin ang pagbibigay sa amin ng aming mga pangangailangan. Hindi naman siya modelo ng pagtitiis. Ibinuhos lang niya talaga ang kanyang lakas sa pagtataguyod ng aming pamilya at iyon ang tanging kong panghahawakan at marapat ipagmalaki.

Ang mga apo niyang kalapit-bahay lamang ang nagsilbing taga-alaga niya. Habang unti-unting nawawala ang memorya niya, na kahit ang mga apo niya ay hindi na makilala bagamat kahalubilo niya halos araw-araw, batid ng mga nakapaligid sa kanya na siya ay isang naging mabuting lola at ina sa aming magkakapatid. Sa edad na 88, masasabi kong nabuhay siyang ginawa ang lahat nang makakaya para sa amin na itinuro ang pag-asa sa sarili nang walang inaargabyadong kapwa.

Sa puntong ito ng aking buhay, patuloy kong ipagmamalaki ang buhay ng aking ina, si Daira, saan man ako abutin ng aking paglalakbay. #

________________________

*Daira – bansag ng bunsong kapatid ng Inay sa kanya. Wala nang nakaalam ng alamat o pinanggalingan ng pangalang ito.

SERYE BABAE: Hinagpis ng isang ina’t hamon sa kababaihang biktima ng dahas ng Estado

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Naalala ko ngayong buwan ng kababaihan ang isang kanta ng aking ina noong siya’y nabubuhay pa. Ani ng kanyang awit: “Mahirap nga pala itong mahirap / Api-apihan sa pagliyag / Mayaman sa dusang masasaklap / at aliwan ng dusa’t bagabag.”

Bagamat tila sagot ito sa isang harana, larawan ito ng pagtitiis ng mga ina, na siyang sariling danas at katangian ng aking ina. Hindi dumadaing kahit nahihirapan at sagad sa buto ang pagtatrabaho para sa pamilyang itinataguyod ng nag-iisa. Single parent ang siyang tawag ngayon sa mga katulad niya.

Ngunit nais kong bigyang halaga ngayon ang mga ina at kababaihan. Hindi maitatatwa ninuman ang kanilang papel sa buhay ninuman. Karaniwang katawagan na kabiyak sila ng buhay, ilaw ng tahanan ng isang pamilya. Sila ang punlaan ng buhay na nagluluwal ng mga anak na siyang magtutuloy ng lahi.

May mga babaeng tipong Maria Clara. Meron din namang tulad ni Gabriela Silang. Meron ding naghuhubad na para lang kumita at meron ding nagpapayaman lamang gamit ang bulok na pulitikang namamayani sa bansa.

Sa kasalukuyan, hindi na solong gawain ng kababaihan ang magluto, maglaba, mag-alaga ng mga anak, mamalengke, maglinis ng bahay o magtrabaho sa mga upisina at paggawaan. Malayo na ang inabot ng pakikibaka ng kababaihan sa buong mundo pagdating sa paglaya nila sa tradisyunal na konsepto sa papel ng kababaihan sa buhay. Mayroon nang mga drayber ng bus, dyip, traysikel at habal-habal, mga welder, construction worker, piloto, sundalong sumasabak sa gera at samutsari pang gawain sa ibang bansa.

Isa na rito si Rodaliza Baltazar. Babae. Ina.

Isa siyang babaeng katuwang ng asawa na nagtataguyod sa pamilya sa pamamagitan ng pagiging overseas Filipino worker (OFW) sa Middle East. Ina siya na nagsasakripisyong mawalay sa mga anak para lamang matiyak ang magandang kinabukasan. Nais niyang maging marino o seaman ang pinaslang niyang anak na bunso. Magpapadala pa sana siya ng pera sa kanya bilang regalo kahit nakalipas na ang kaarawan niya noong paslangin ito.

Umuwi sa bansa si Rodaliza noong Agosto 11, 2023  dahil napatay at “napagkamalan lamang” si Jerhode, 17 taong gulang at mas kilala bilang si Jemboy. Inakala ng mga pulis na ang menor de edad ay suspek sa isang kaso ng  pagpatay. Gumuho ang pangarap ni Rodaliza para kay Jemboy at nagpasya itong huwag nang bumalik sa Qatar para tutukan ang paghahanap ng hustisya.

Nitong Pebrero 28, dalawang araw bago ang buwan ng kababaihan, tila pinatakan ng asin at kalamansi sa sugat sa puso ng pamilya. Nag-baba ng desisyon ang Regional Trial Court 286 ng Navotas ang kaso na hindi katanggap-tanggap sa pamilya.

“Lima silang makakalaya, isa lang ‘yung na-convict, tapos apat na taon lang. Pero ‘yung anak ko habambuhay siyang wala na,” hinagpis ni Rodaliza. Isa na namang kaso ito ng tila hindi pantay pagtimbang ng batas. Mula sa kasong murder, ginawa lamang itong homicide. Sentensyado si Staff Sgt. Gerry Maliban, PNP, at pinagbabayad ng tig-₱50,000.00 na bayad-pinsala kaugnay ng pananagutang sibil at moral. Ayon pa sa Huwes, “Walang dudang ginampanan lamang ni PSSgt. Maliban ang kanyang tungkulin sa pangyayari.”

“Hindi ba nila alam yung itsura nung hinuhuli nila? Tapos yung anak ko yung pinagbabaril nila, tapos pinabayaan nila sa ilog,” hinagpis ni Rodaliza.

Maraming katanungan ang namutawi sa labi ng mamamayan sa nangyari kay Jemboy. Bakit hindi muna nag-imbestiga ang mga pulis sa tinarget nila na nasa ilog? Bakit ninais na palabasin pa nila na may dalang baril at droga ang biktima, tulad ng testimonya ng kaibigan ni Jemboy na pinaglalabas siya ng salaysay para sabihing may dalang baril at droga noon ang pinaslang? Mga tanong ng pagdududa, ng paghahanap ng mga karagdagang impormasyon, ng patas na imbestigasyon, ng katiyakan bago kumitil ng buhay at, higit sa lahat, katarungan.

Maging ang estado ay hindi rin mapakali sa naging desisyon ng korte. May pabalat-bungang utos naman si Justice Sec. Jesus Crispin Remulla kay Justice Asst. Sec. Jose Dominic Clavano na repasuhin ang kasong ito dahil mukhang may mali sa desisyon at kung gayon ay maaaring mag-apela.

Ayon naman kay Clavano, batay sa inisyal nilang pag-aaral, may mga kailangang argumento para kwestyunin ang desisyon tulad ng elemento ng pagsasabwatan, kapasyahang pumatay, at ng pagiging makatwiran ng aksyong ginawa ng mga pulis.

Ang lahat ng ito ay panibagong hiwa sa puso ng nagdadalamhating ina, maging ng buong pamilya. Hindi na kayang sukatin ng dami ng luha at tindi ng hinagpis, ni ng mga pampalubag-loob para lamang pagtakpan ang kawalang-katarungan.

Hindi nag-iisa si Rodaliza Baltazar sa ganitong sinapit—isang inang naulila ng anak na biktima ng dahas ng estado. Hindi biro ang mga binitiwan niyang salita na larawan ng dalamhati at pagpupuyos sa desisyon ng korte kaugnay sa kaso ng pagpatay kay Jemboy. Ani Rodaliza, “Nararamdaman ko ngayon at ng pamilya ko ang sakit dahil inaasahan namin na anim silang mahahatulang may sala subalit kabaligtaran ang nangyari.”

Isang araw matapos ang pagbababa ng hatol ng korte, dagdag ni Rodaliza sa isang press briefing sa Senado: “Tila pinatay nila nang paulit-ulit ang anak ko dahil sa desisyon ng korte sa anim na pulis. Napakasakit nito para sa aming pamilya. Napakahirap talagang makakuha ng katarungan kung ikaw ay mahirap.”

Ramdam ko sa aking kaibuturan ang sakit na nararamdaman ni Rodaliza. Nakikita ko sa kanya ang wangis ng sarili kong ina.

Marami pang pamilya, hindi lamang ang kababaihan, ang dumaranas ng iba’t ibang uri ng pisikal, emosyunal at mental na karamdaman dahil sa matitinding dagok sa buhay. Maaaring ito ay aksidente, bunga ng pagkakasakit, mga maling desisyon sa buhay, mga suliraning hindi hinaharap nang mabuti o anupaman.

Subalit kung ang trahedya ay bunga ng patakarang ipinapataw ng estado sa mamamayan, tulad halimbawa ng pambobomba sa mga komunidad sa kanayunan, ekstrahudisyal na pamamasalang, sapilitang pagkawala, at iba pang paglabag sa mga karapatang pantao, para lamang malubos ang sabwatan, lansakang pagyurak sa mga saligang karapatan at para lamang may masabing may ginagawa ang pulisya at militar, hindi ito kailanman magiging katanggap-tanggap. Marapat itong tutulan at labanan.

Ang pagpaslang sa kanilang bunso at ang tila kawalan ng hustisya para kay Jemboy ang nagbubukas sa pintuan para kay Rodaliza at kanyang pamilya para humanay sa mamamayang naggigiit ng katarungan, kapayapaan at pagbabago ng sistema ng ating lipunan. Hindi dapat pahintulutang mamayagpag ang pwersa ng estado sa paggawa ng krimen laban sa mamamayan, ang inhustisya at kawalang-pananagutan sa mga kaso ng paglabag sa mga saligang karapatan ng mamamayan. Laging may paraan at angkop na entabaldo para lumaban na kasama ang nakikibakang taumbayan.

Ang mga inang naghahangad ng magandang bukas sa mga anak ay hindi dapat manahimik. Bagkus ay kailangang maging dagdag na tinig para sa hustisya, kaunlaran at pagbabago ng lipunan. #

= = = = =

Ang pitak na ito ay una sa serye ng awtor para ngayong Marso, buwan ng kababaihan.

KWENTUHAN SA BARBERYA: Paano makatitipid sa ‘di kinakailangang ChaCha?

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Unang linggo ng Pebrero ako nagpagupit sa barberyang malapit sa amin. Apat lamang kami noon doon—‘yung barbero, ‘yung ginugupitan, ako at ‘yung isa pang parukyanong naghihintay din. Bagamat dalawa ang silya, isa lamang ang barbero noon.

Nakatutuwa lamang pakinggan ang palitan ng kuru-kuro ng barbero at ng isa pang parukyanong katabi ko. Kapag nagsasalita si Manong Barbero, tumitigil siya sa paggugupit para harapin ang kausap. Kaya medyo tumatagal ang gupitan. Minabuti kong pakinggan ang palitan ng ideya tungkol sa sala-salabat na isyu ng bansa: sa tigil-pasada ng mga tsuper laban sa nakaambang Public Utility Vehicle Modenization Program o PUVMP, presyo ng kalabasa at bigas, at iba pa. Nagtuluy-tuloy ang talakayan lalo na nang matapos gupitan ni Manong barbero ang nauna at pumalit ang katalakayan niya.

Nang mabanggit ang tigil-pasada, naalala ko lang ang dating anunsyo ni Presidente Marcos Jr. na wala nang ekstensyon ang palugit na itinakda sa katapusan ng Enero para sa pagpapatigil ng mga pampasaherong dyipni para pumasada. Subalit dahil sa paglaban ng masang tsuper, pamilya nila at mga mananakay na sumuporta sa kanila, pinalawig din ito hanggang katapusan ng Abril.

Nitong nakaraang dalawang araw, nag-anunsyo na naman ang pangulo na isasabay na ang plebesito para sa Charter Change (ChaCha) o ang pagbago sa konstitusyon sa midterm election sa 2025 para diumano “makatipid.” Dalawang araw ito, matapos ang malaking pagkilos ng iba’t ibang sektor para gunitain ang ika-38 anibersaryo ng popular na pag-aalsa ng mamamayan sa EDSA laban sa diktadurang Marcos. Nakasentro ang pagkilos sa paggunita ng diwa ng EDSA at ang mariing paglaban sa isinusulong na ChaCha ng rehimeng Marcos Jr.

Larawang kuha ni N. Bacarra/Kodao

Pagtitipid?

Nagtitipid ako kaya sa isang pagupitan lang na walang aircon ako dumayo. Nakatipid ako nang halos ₱40.00 mula sa dating pinagpapagupitan ko na ₱100.00. Pero tila hindi kapani-paniwala na kaya pagsasabayin na ang plebesito para sa ChaCha sa eleksyon sa susunod na taon ay para makatitipid nang ₱12Bilyon – ₱14Bilyon. Nasa bokabularyo nga ba talaga ng pangulo ang pagtitipid?

May ganansyang pangako naman ng pamumuhunan ang 19 na byahe niya sa 14 na bansa mula nang maupo siya bilang presidente. Kasama na rito ang dalawang byahe sa Singapore kung saan ay nanood siya ng paboritong karera sa Singapore Grand Prix 2023 – F1 Race – Formula 1 noong Setyembre ng nakaraang taon at noong Setyembre 2022. Pero bukod sa gastos mula sa buwis ng mamamayan, ang pagpunta sa ibang bansa para sa paglilibang ay hindi kaiga-igaya para sa isang namumunong ang mamamayan ay nakalugmok sa kahirapan. Hindi rin maiiwasang sumimangot ang taumbayan matapos gumamit ang pangulo ng helikopter para makaiwas umano sa trapik papuntang konsyerto ng bandang Cold Play sa Bulacan. Luho ito kung gayon.

Sa darating na Marso pupunta rin ang Pangulo sa Australia at Germany at dadalaw muli sa Singapore sa Mayo.

Larawang kuha ni N. Bacarra/Kodao

Gastos sa gitna ng krisis

Ang ganitong mga gastusin at ang bilyun-bilyong badyet para sa ChaCha ay papasanin ng taumbayan sa kalagayang ang mga indikasyon sa ekonomya ay lumalala. Tulad halimbawa ng pagbagsak ng netong kita ng Bangko Sentral ng Pilipinas nang 74% at ng netong ₱55.53 bilyon pagkalugi sa usapin ng galaw ng palitan ng dolyar sa parehong panahon noong Nobyembre 2023.

Paano pagtutugmain ang pagwawaldas ng pera ng bayan at ang mga programang ang makikinabang nang lubos ay ang dayuhan—tulad na pagbago sa konstitusyon? Ang tinitipid ng pamahalaan ay ang benepisyo para sa mamamayan tulad ng pagtataas ng sahod ng mga manggagawa at empleyado, pagbawas sa badyet ng mga pampublikong unibersidad at kolehiyo, tagibang na prayoridad sa pagitan ng kalusugan at badyet para sa “kontra-insurhensya” at marami pang iba. Habang ang inilalako ng naman ng ChaCha ay ang 100% pag-aari ng mga lupa at negosyo para sa dayuhan sa bansa at ang kapritso ng mga pulitiko na mapahaba ang kanilang termino’t makapanatili sa poder.

Ang pagsasabay sa eleksyon sa isang taon ng plebesito para sa ChaCha ay hindi pagtitipid kundi pagpapalawig ng panahon para mapagtakpan at maremedyuhan ang mga pakanang mariing nilalabanan ng mamamayan. Ang kampanyang pagbawi ng pirma ng mga progresibong pwersa ay patuloy ang paggulong. Kinasangkapan ng mga promtor ng ChaCha ang kahirapan para linlangin ang taumbayan sa mga pangakong ayuda at iba pang modus.

Sa ganitong pagsisimula ng maruming pamamaraan para baguhin ang konstitusyon at ang pagsalubong dito ng paggunita sa diwa ng pag-aalsang EDSA na siyang tugon ng mamamayan, tatalas ang tunggalian sa pulitika sa pagitan ng mga nagmamaniobra nito at ng palabang mamamayan na ‘di nakakalimot sa bisa ng sama-samang pagkilos. #

Mga boladas sa pakanang ChaCha

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Sa dinaranas na mataas na presyo ng mga bilihin na tinutuwangan pa ng kawalan ng dagdag na kita o sahod, hibahib na si Juan dela Cruz sa kakakayod sa lansangan para lamang makaraos. Pinapasan niya ang krisis sa ekonomya na pinalalala ng mga garapal na patakarang pabor sa dayuhan at mga kapitalista at ng mga palsong hakbang ng pamunuan para sa pansariling interes.

Nakapako ang sahod ng manggagawa. Ang mga nagsitaasang presyo ng mga batayang bilihin tulad ng bigas, gulay, isda at marami pang iba ay natural na tendensya ng patakarang iasa sa importasyon para matugunan ang batayang mga pangangailangan ng bansa. Ang mga lokal na prodyuser ng mga produktong agrikultural ay ibayong pinahihirapan pa ng laganap na ismagling na siyang namamayagpag sa pagpapabaha ng mga angkat na produkto sa merkado. Kaya kung may anunsyo ng ayuda, asahang pipilahan ito ni Juan.

Sa isang taon at siyam na buwang panunungkulan ng pangkating Marcos Jr., kalabisan nang singilin ang rehimen kung nasaan na ang ipinangako nitong ₱20 na kilo ng bigas. Hindi ito plataporma kundi buladas ng isang tipikal na politiko. Ngayon, may bagong pambubuladas na muling inilalako sa mamamayan na gagastusan ng bilyun-bilyon na hindi maglulutas ng krisis sa ekonomya bagkus ay ibayo pang magsasapanganib sa lupa, kabuhayan, kalayaan at kasarinlan ng bansa—ang planong pagbago ng konstitusyon o Charter Change (ChaCha).

(Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Mamamayan ang puhunan sa pag-unlad

Kahit ang karaniwang masa sa kalsada ay nagsasabing hindi ang konstitusyon ang problema kundi ang mga pulitiko na may hawak ng kapangyarihan. Panis na ang linyang “para ito sa kaunlaran ng bansa.” Kung nais sana ng kaunlaran, dapat mamuhunan ang pamahalaan sa mamamayan na siyang tunay na tagapaglikha ng yaman ng bansa.

Dapat paunlarin, suportahan at pakilusin ang pinaka-produktibong pwersa ng lipunan na walang iba kundi ang mga magsasaka at manggagawa.

Hindi pa rin nagbabago ang komposisyon ng lipunan sa loob ng ilang dekada. Ang magsasaka pa rin ang dominanteng uri sa usapin ng bilang na aabot pa rin sa 70%. Kung lulutasin ang problema nila ng kawalan o kakulangan sa lupa, mas magiging produktibo sila at tiyak na uunlad dahil ang malaking bahagdan na dating inaangkin ng mga panginoong maylupa sa pamamagitan ng mataas na upa sa lupa, ng mga kumprador at usurero, sa pamamagitan ng mataas na interes sa pautang ay mapupunta na sa kanila.

Dahil pinakamalaking bilang sila ng bansa, sisigla ang mga industriya dahil magiging pangunahing konsyumer sila ng mga produkto nito ng mga pagawaan. Sila ang magtutulak sa bansa para mag-industriyalisa. Ang tunay na reporma sa lupa ang magpipihit ng direksyon para sa tunay na industriyalisadong pagsulong.

Kailangan ding ilapit sa tunay na pangangailangan ng mga manggagawa ang sahod nila. Kung pananatilihin ang sahod na nakasayad sa antas lamang ng “kape at pandesal,” na kundisyon ng pagpapatuloy lamang ng sikdo ng dibdib para huminga at makapagtrabahong muli, patuloy ang pagkabansot ang industriya.

Ang silbi ng mga manggagawa at magsasaka sa kasalukuyan ay tagalikha ng yaman ng mga kapitalistang dayuhan at lokal at pagtugon sa kapritso ng naghaharing uri.

Kailangang iwaksi ng pamahalaan ang pagsunod sa dikta ng dayuhan upang maiangat ang sarili tungo sa pag-unlad. Sa paglikha ng mga produkto para sariling pangangailangan ang susi. Bilang isang agrikultural na bansa, nakapanlulumo na inaangkat natin sa ibang bansa ang bigas, asukal, asin, maging isda (sa kabila ng pagiging pulu-pulo ng bansa natin) at gulay mula sa mga kanugnog na bansa. Hindi wasto na tinutugunan natin ang pangangailangan ng ibang bansa sa kapinsalaan ng lokal na produksyon para sa sariling pangangailangan na siyang susi para sariling industriyalisasyon.

(Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Mga kontra-mahirap na batas

Ano pa nga bang dapat asahan sa naghaharing uri? Interesado lamang sila kung ano ang pabuya sa kanila ng mga among imperyalista para sa pananatili sa poder at gamitin ito para makapagpayaman. Hindi kailangang baguhin ang konstitusyon ng Pilipinas dahil lamang sa ambisyon sa pulitika ng mga nagsusulong nito. Bagamat hindi sapat ang mga probisyong nagbibigay ng proteksyon sa mamamayan, agrikultura at industriya sa kasalukuyang konstitusyon, ang mga panukalang pagbabago rito ay lantarang ibayong magsasadlak sa bansa sa kahirapan sa pamamagitan ng todo-largang pagbubukas ng ekonomya sa dayuhang pagmamay-ari at pamumuhunan at pagtanggal sa mga probisyong nagpoprotekta sa lokal na industriya, agrikultura at sa mamamayan. Dagdag na papasanin na naman ito ng mga Juan at Juana bukod pa sa dati nang nariyan.

Nang isabatas ang Rice Tariffication Law o R.A. 11203, inilarga nito ang todo-todong importasyon ng bigas ng mga sindikato sa loob at labas ng gubyerno at lumumpo sa lokal na produksyon ng bigas. Nagdiwang ang malalaking korporasyon sa yutilidad sa pagsasabatas ng R.A. 9136 na mas kilala bilang Electric Power Industry Reform Act of 2001 (EPIRA). Kanya-kanya ang kooperatiba sa kuryente sa pagtataas ng bayarin sa nakokonsumo ng publikong tagatangkilik. Tuliro ang sambayanang Pilipino nang isabatas ang Downstream Oil Industry Deregulation Act ng 1998 o R.A. 8479 dahil hindi na bumaba ang presyo ng mga produktong petrolyo sa nakaraang 25 taon taliwas sa propaganda ng gobyerno ng episyenteng regulasyon para mapababa ang presyo nito. Habang tila naman nanunuhol pa ang pamahalaan sa malalaking lokal at dayuhang negosyante noong panahon ng pandemya nang isabtabatas ang Corporate Recovery and Tax Incentives for Enterprises (CREATE) Act o R.A. 11534 para diumano bigyan ng kaluwagan ang mga korporasyon sa mga bayaring buwis at makaakit pa ng pamumuhunan. Ang dating 30% buwis sa kita na ipinapataw sa mga korporasyon ay ibinababa sa 25% na lamang.

Sa ganitong tunguhin ng mga mga sinasabing batas para sa kaunlaran, hindi ito para sa mamamayan. Patuloy itong nilalabanan at hinahamon ng mga tunay na nagmamalasakit sa bansa. Ngayon, muling nahaharap ang bansa sa isang hamon ng katinuan kung talagang kailangang- kailangang baguhin ang konstitusyon.

(Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Galaw ng dayuhang kapangyarihan

Ang pagiging pursigido ng mga kongresista sa ilalim ni House Speaker Ferdinand Martin G. Romualdez at ng mga senador na isulong ang ChaCha, bagamat magkaiba ang nais na pamamaraan, ay udyok ng dayuhang kapangyarihan na pumaypay sa apoy na pansariling interes na makapanatili sa poder at para sa pagpapayaman. Kahit pabor lamang diumano si Presidente Ferdinand R. Marcos Jr. sa mga pang-ekonomyang probisyon, hindi maipagkakaila ang ganap na basbas niya sa pagbago ng konstitusyon dahil nasa interes niya ang manatili sa poder para buhayin pa rin ang imahe ng pamilya nila na hindi niya kakayaning gawin sa saklaw ng kanyang kasalukuyang termino. Buhay pa rin sa diwa ng mamamayan ang popular na pag-aalsa sa EDSA na siyang pangunahing dahilan sa pagkakaroon ng konstitusyon ng 1987. Gayunpaman, hindi ito inisyatibang bunga ng malasakit ng rehimeng Marcos Jr. sa bansa kundi lantad na maniobra para sa sariling kapakanan at tagapagpaganap ng programa ng dayuhan sa mas malaking saklaw.

Ang agresibo at butangerong postura ng China sa West Philippines Sea (WPS) ay reaskyon nito sa ginagawang pang-uupat ng gera ng US sa pamnamagitan ng mga ehersisyong militar sa Pilipinas, pagtatayo ng mga basa militar at pagmobilisa sa iba pang bansa kontra China. Paghahanda ito ng US sakaling okupahin ng China ang Taiwan.

Mula sa dating limang base militar sa ilalim ng kasunduang Enhanced Defense Cooperation Agreement (EDCA) noong 2014, sa maagang bahagi ng panunungkulan ni Presidente Marcos Jr, noong Abril 2023, idinagdag ang apat pang lugar para sa pagtatayo ng mga base militar ng US sa bansa na nakapwesto sa mga estratehikong lugar na malapit sa Taiwan. At nakatanggap ang rehimeng Marcos Jr. nang $100 milyong “pabuya” mula sa US.

Kaya kapag tumindi ang alitan sa pagitan ng US at China kaugnay sa Taiwan na maaaring lumundo sa aktwal na gera, hindi na kailangang pumunta pa ang mga aircraft carrier at jet fighters ng USsa mga base militar nito sa Japan at Guam para sa refueling dahil seserbisyuhan na sila sa mga base militar na nasa Lallo at Sta. Ana sa Cagayan at Gamu, Isabela o ng dalawa pang base militar ng US sa Palawan na nakaharap sa China. Agresibo itong ginagawa ng US dahil nasa balangkas pa ito ng programang “Asia Pivot” ng dating rehimeng Barrack Obama. Kaya asahan nang iigting pa rin ang pagiging butangero at agresibo ng China sa WPS.

Samantala, kapag ibinukas ang syento porsyentong pag-aari ng lupa at negosyo ng dayuhan dito sa bansa sa pamamagitan ng pagbago sa konstitusyon, ang mga komunidad ng mga pambansang minorya at mga lupain ng mga magsasaka ay maaaring maging pag-aari ng mga dayuhan para maging instrumento sa gera bilang mga base militar o ng mga dayuhang negosyo para sa ibayong pagsasamantala.

Malinaw na ang rehimeng Marcos Jr. ay tuta ng US kontra kay Duterte na maka-China. Ang pagkatig ng dating Pangulong Duterte sa China at ang banta nitong ipawalambisa ang Visiting Forces Agreement sa pagitan ng US at Pilipinas ay larawan ng pulitika sa bansa na nakaangkla sa kumpas at basbas ng dayuhang kapangyarihan.  Ang ganitong hanayan ng malalaking pulitiko ay magkakahugis nang lubos sa darating na eleksyon sa 2025 at 2028 at kung anong kahihinatnan ng impestigasyon ng International Criminal Court na tila nagiging armas ng rehimeng Marcos Jr kontra kay dating pangulong Rdorigo Duterte.

(Bulatlat photo)

Tumindig at lumaban

Ang isang anim na taong termino ng isang presidente sa pwesto na nakasaad sa saligang batas ay sapat na upang patunayan ang kanyang kakayanang pamunuan at paunlarin ang bansa. Dahil kung kung may ekstensyon, pag-upo pa lamang sa pwesto, ang magiging prayoridad ng nakaupong presidente ay pagplanuhan na kung paano muling mananalo sa susunod na eleksyon.

Ang isang anim na taong termino ng presidente ay mekanismo ng konstitusyon para hindi maabuso ang kapangyarihan para sa pansariling interes.

Sa manera ng kondukta ng ChaCha, katakut-takot na ang anomalya para ihirit ito sa pamamagitan ng People’s Initiative na isang paraan na nasa konstitusyon mismo para baguhin ito. Ginamit ang pondo ng bayan, nangako ng ayuda na inireklamo na ni Juan dela Cruz na matapos makapirma ay nananatiling pangako lamang. Nasa yugto ngayon ang mamamayang nalinlang ng pakanang ito na bawiin ang pirma nila para hindi sila maging bahagi ng 12% na kailangan sa buong bansa para baguhin ang konstitusyon. Huwad ito kung gayon!

Ang Konstitusyon ng 1987 ay bunga ng pakikibaka ng mamamayan na nagpabagsak sa diktadurang US-Marcos noong 1986. Ginulantang ng pakikibakang ito ang kalakhan ng daigdig. Ito ay turo ng kasaysayan at aral na marapat isapuso laban sa mga mapagsamantala at mapang-api at sa mga pagtatangkang lapastanganin ang mga karapatan ng taumbayan.

Batbat ng anomalya ang mga isinasalaksak na pamamaraan para baguhin ang konstitusyon na ibayong naglalantad rito kung para kanino ito. Kailangang tumindig at labanan ito ng mamamayan.

Mayaman ang karanasan ng sambayanang Pilipino sa pakikibaka at sa pagkakataong ito, kumakaway ang pangangailangang isalba ang bansa sa nakaambang banta ng ibayong pagpapalakas ng kontrol ng dayuhan sa bansa at pagsasamantala sa mamamayang Pilipino dahil sa pagbago ng konstitusyon. #

Gawa-gawang kaso’t dahas, kambal na mukha ng pasismo ng Estado

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Sa pag-igting ng pasismo sa bansa, kasabay na pinag-iibayo rin ng mga armadong pwersa ng Estado ang paggamit ng iba’t ibang porma at pamamaraan para higit na gipitin ang mamamayang lumalaban. Ang mga batas na dapat nagpoprotekta sa mamamayan ay ginagamit ng ilang opisyal ng pamahalaan sa pagpapatindi ng pandarahas, paninindak at panunupil para protektahan ang kaayusang kanilang pinakikinabangan. Mas marahas, mas mainam para sa kanila.

Nakasaad sa Artikulo II Seksyon 11 ng Konstitusyon ng Pilipinas sa ilalim ng titulong “Mga Patakaran ng Estado” na: “Pinahahalagahan ng Estado ang karangalan ng bawat tao at ginagarantiyahan ang lubos na paggalang sa mga karapatang pantao.” Dagdag pa rito, mayroon nang batas kontra tortyur, ang R.A. 9745; batas sa sapilitang pagkawala o enforced disappearance (R.A. 10353) at R.A. 11862 o ang pinalawig na batas kontra sa human trafficking. Mayroon ding Magna Carta of Women, ang R.A. 9710. Mayroon pang nakasalang na panukala sa Senado na S.B. Blng. 2447 tungkol sa mga saligang karapatan at kalayaan ng mga tagapagtanggol sa mga karapatang pantao.

Kung ang mga batas na ito ay ilalapat sa mga kaso ng mahigit na 700 bilanggong pulitikal sa buong bansa, marami na sanang napalaya kabilang ang mga tagapayo ng rebolusyonaryong kilusan sa usapang pangkapayapaan; sina Frenchie Mae Cumpio at iba pang biktima ng modus na tanim-ebidensya at mga gawa-gawang kaso. Resolbado na rin sana ang kaso ng tinaguriang biktima ng “Bloody Sunday” sa Southern Tagalog kung saan siyam na aktibista ang pinatay at apat pa ang inaresto noong Marso 2021; at inilitaw na sana sina Dexter Capuyan at Bazoo de Jesus.

Iniikutan ng mga armadong pwersa ng Estado ang mga batas at ginagawang armas ito laban sa naghahangad ng panlipunang pagbabago.

Nais ng mga uhaw-sa-dugong pasista na walang pagkakontento sa pagpatay, pambobomba ng mga komunidad o sa simpleng panghuhuli o pagdukot, na maging karaniwang kaayusan ito sa lipunang Pilipino upang sindakin ang mga pwersang naghahangad ng pambansang kalayaan at demokrasya. Subalit sa kaso nina Jhed at Jonila na sinampahan ng gawa-gawang kaso, ito ay para isalba ang kahihiyan nila sa paggamit ng binaluktot na interpretasyon ng batas o pag-kriminalisa rito.

Nagpapatuloy na banta sa buhay

Nitong Pebrero 5, sa protesta ng mga progresibong tagapagtanggol ng karapatang pantao at kapaligiran, mga syentista at mga kabataan sa tanggapan ng Department of Justice at Korte Suprema sa Padre Faura, Manila, iginiit nila ang paggawad ng positibong desisyon sa isinampang writ of amparo at writ of habeas data nina Jonila Castro at Jhed Reiyana Tamano.

Ang petisyon para sa writ of amparo ay isang remedyo ng isang tao na ang karapatan sa buhay, kalayaan at seguridad ay nalalabag o nanganganib dahil sa iligal na gawain o pagkaligta sa mga batas ng mga upisyal ng gubyerno o empleyado o pribadong entidad o mamamayan. Mabibilang dito ang ginagawang red-tagging ng National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC), iligal na pagtugaygay at iba pa na nararanasan pa rin nina Jonila at Jhed sa kasalukuyan.

Ang writ of habeas data naman ay isang karapatang konstitusyunal ng mamamayan para iwasto ang maling datos ng gubyerno o pribadong institusyon hinggil sa pagkatao ng isang indibidwal. Sa ganitong usapin, tahasang sinasabi ng dalawang aktibista na hindi sila rebelde na sumuko sa militar tulad ng ibinibintang sa kanila para papaniwalain ang publiko at bigyang-katwiran ang pagdukot sa dalawa.

Ang tapang at paninindigan nina Jonila at Jhed na ilantad nang harap-harapan ang katotohanan ng pagdukot sa kanila ng militar sa Bataan noong Setyembre 2, 2023 ang nagsandal sa pader sa militar para palayain silang dalawa. Hindi na sila mabinbin pa o patagalin sa kustodiya ng militar dahil katakut-takot na kahihiyan ang aabutin nila mula sa sambayanan.

Dahil depensibo ang militar sa politika, nanatili ang panghaharas sa kanila. Sinampahan sina Jonila at Jhed ng kasong perjury o pagsisinungaling. Dahil wala naman talagang batayan ito at lalong nagpatibay sa testimonya ng pagdukot sa kanila, ibinasura ito ng korte. Panibagong kaso naman na grave oral defamation o malalang paninirang-puri ang planong isampa sa kanila dahil diumano ay ginamit ng dalawa ang press conference (na inisponsor ng NTF-ELCAC) para “siraan” ang militar.

Hindi na bago

Ganito na ang padron ng mga panghaharas ng militar sa tuwing ibabasura ng korte ang mga gawa-gawang kasong isinasampa nila laban sa mga aktibista o kung makadaragdag ito sa ibayong kahihiyan nila. Napakadali sa kanila ang gumawa ng kaso at magmanupaktura ng mga ebidensya para sindakin at pahirapan ang mga taong nagtataguyod ng katarungan at kapayapaan at ng mga naghahangad ng pagbabago sa lipunan.

Ang dating National Security Adviser na si Hermogenes Esperon mismo ang nagsampa ng kasong perjury noong Mayo 2019 laban sa sampung indibidwal. Ginawa ito matapos magsampa ng petisyon ng writ of amparo at habeas data sa Korte Suprema ang organisasyon ng KARAPATAN, GABRIELA at Rural Missionaries of the Philippines.

Noon lamang Enero 9, 2023 pinawalang-sala ng Metropolitan Trial Court Branch 138 ng Quezon City ang 10 indibidwal mula sa tatlong organisasyon.

Ang kasong ito ay isa lamang sa mga ligal na maniobra ng paggamit ng Estado sa mga batas para kahit paano ay mapigilan ang mga aktibista sa pagtataguyod ng mga karapatan ng mamamayan at sa paglalantad ng kabulukan ng Estado.

Sa Timog Katagalugan, maliban sa mga kaso ng extra-judicial killings, 13 indibidwal din mula sa iba’t ibang progresibong organisasyon ang sinampahan ng mga gawa-gawang kaso. Talamak nang ginagamit ng estado laban sa lumalabang mamamayan ang batas kontra sa terorismo o ang R.A 11479 at di na iilang bilanggong pulitikal ang kinasuhan gamit ang batas na ito. Pero kung gaano kabangis ang batas na ito, tinutugon ito ng paglaban ng mamamayan.

Mga tagasuporta nina Jonila at Jhed na nag-protesta sa harapan ng Korte Suprema sa iniisip ng DOJ na pagsasampa sa dalawang biktima ng pagdukot ng kasong “paninirang puri.” (Larawang kuha ni N. Bacarra)

Lakas ng mamamayan

Ang pagdukot kina Jonila at Jhed at ang pagsisiwalat nila rito ay batid na malawak na mamamayan. Ang pagbubunyag ng katotohanan na ikinagalit ng mga pasistang galamay ng estado ay kaso ng “malubhang pagsisinungaling” laban sa kanila na naging katawa-tawa na. Umuuk-ok ito sa tiwala ng taumbayan sa armadong pwersa ng bansa.

Nakarating na ito sa Komisyon ng Karapatang Pantao ng United Nations at lubos na malalantad pa ito sa darating na mga buwan.

Malakas ang loob ng mga progresibong organisasyon at indibidwal dahil ang lakas nila ay nagmumula sa kanilang pagkakaisa at sa suporta ng taumbayan. Sina Jonila at Jhed ay larawan ng laban ng sambayanan. Anumang pag-alipusta sa kanilang karapatan at pagtatangka sa kanilang buhay ay may katapat na paglaban at sigaw ng lumalabang mamamayan. #