Posts

SERYE BABAE: Agenda ng kababaihan, iniindak kontra ChaCha

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Naging makulay ang kahabaan ng España sa Maynila sa paggunita ng Internasyunal na Araw ng Kababaihang Anakpawis noong nakaraang Biyernes, Marso 8. Naging dominante sa araw na ito ang kulay rosas at lila na kasuotan ng iba’t ibang grupo ng kababaihan mula sa iba’t iba ring sektor ng lipunan. Makukulay rin maging ang mga istrimer at plakard na nagpapahayag ng kanilang mga panawagan at kahingian.

Nagsimula silang magtipon bago mag-alas otso ng umaga. Habang hinihintay ang mga kasamahan nila, panay na ang kuhanan ng litrato. Matamang inaayos ang trak na gagamiting entablado sa programa at may mga nag-eensayo na ng mga talumpati.

Nang sinimulan ang programa, okupado na ng mga raliyista ang halos kalahati ng kalsada sa direksyon patungong Quiapo o ang papuntang timog na bahagi. Sa kanto ng España at kalye dela Fuente ang unang programa na bagaman maikli ay naglinaw na antimano ng kanilang mga usaping nais nilang patampukin sa paggunita ng Internasyunal na Araw ng Kababaihang Anakpawis: kabuhayan, karapatan, kasarinlan, hindi charter change.

Ang martsa ng kababaihan sa Maynila noong Marso 8, 2024. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Isyu ng bayan

Hindi alintana maging ng nakatatanda ang pusikit na init ng araw na nakipag-sabayan sa mga manggagawa at empleyado at nakababatang estudyante at kabataan sa hanay ng mga demonstrador. At bakit nga ba hindi? Kaisa ang kanilang tinig pagdating sa usapin ng paggigiit ng umento sa sahod. Ang ₱610 kada araw na sahod ng mga manggagawa ay kulang ng halos ₱520 upang matugunan ang kabuuang pangangailangan ng isang lima-kataong pamilya sa isang araw. Ang nakabubuhay na sahod ay malabong ibigay ng rehimeng Marcos Jr. na ang tingin ay nakatuon sa pagratsada ng Charter Change o ChaCha.

Ang kawalan ng pagtataas ng sahod ay higit na mas mahirap sa kababaihan na kalahati ng kabuuang populasyon ng Pilipinas na siyang may pasan ng usapin ng pagbababadyet para sa buong pamilya. Kaya giit nila na sa halip na baguhin ang konstitusyon, dapat asikasuhin ang tumitinding suliranin ng mababang sahod, kawalang-trabaho at kahirapan. Marami ang nasasadlak sa mga impormal na trabaho ng pag-raket sa online selling at iba pa para lamang maka-agapay kahit paano sa mataas na presyo ng mga bilihin o makipagsapalaran sa ibang bansa kahit iwanan ang pamilya.

Ang panawagan ng kababaihan sa Internasyunal na Araw ng Kababaihang Anakpawis. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Hindi nararamdaman ng mamamayan ang serbisyo publiko na dapat ay pangunahing tungkulin ng gubyerno. Kinakaharap nila buwan-buwan ang mataas na bayarin sa kuryente, tubig, pamasahe at iba pa. Bawal ang pagkakasakit.

Malaking usapin sa kababaihang magbubukid at sa buong pamilya nila ang kawalan at kakulangan sa lupa para makaagapay sa pag-abandona ng gubyerno sa pagpapaunlad ng lokal na produksyon na lalo pinalala ng kontra-insurhensiyang programa ng pamahalaan sa kanayunan. Buo-buong komunidad ang dumaranas kapwa ang mga magsasaka at pambansang minorya ng pagtataboy sa kanila sa kanilang lupain dahil sa mga operasyon ng mamalaking pagmimina, plantasyon at iba pang proyektong pang-imprastruktura ng gubyerno mismo.

Tawag ng paglaban

Ang mga usaping ito ay hindi simpleng hinihingi sa kinauukulan. Nakikibaka ang kababaihang anakpawis dahil ang sistemang malakolonyal at malapyudal ay isang sistemang dapat baguhin sa pamamagitan ng pakikibaka kasama ng iba’t ibang sektor ng lipunan laluna hindi sa pamamagitan ng pagbago ng saligang batas. Marami nang naging martir na kababaihan dahil sa pakikibaka. Sa kasalukuyan nga ay 20.5% ng 799 na mga bilanggong pulitikal sa buong bansa ay mga babae na marami ay may mga sakit at matatanda na rin.

Mula España hanggang Morayta, ipinakita nila ang pagkakaisa at isinisigaw ang kanilang mga kahingian. Nagsisayaw ang kani-kanilang mga lider masa sa saliw ng tugtog na kontra-ChaCha. Ngunit ang Morayta ay hindi España. Maluwag ang kalsada sa mapayapang pagmamartsa nila sa kahabaan ng España. Pagtuntong sa Morayta, ang init ng pakikibaka ay tumindi dahil sa nakabalandra na ang ilang suson ng kapulisan sa parehong pakpak ng daan patungong Mendiola.

Ang mga kababaihang matapang na humarap sa mga naghaharang na pulis. (Larawan ni N. Bacarra/Kodao)

Pakiusapan. Tulakan. Negosasyon. Subalit ang hangganan ay iginuhit ng malalaking trak para hindi na makaabante ang mga demonstrador. Bagamat ganito, itinuloy ng mga mga demonstrador ang programa na may sangkap na mga kultural na pagtatanghal. Bawat tagapagsalita ay naglilinaw ng mga isyung kinakaharap ng sektor at ng buong samabayanan at ang mga dahilan kung bakit kailangang tutulan ang niraratsadang pagbago ng konstitusyon.

Tumining ang tindig ng kababaihan kontra-ChaCha. Naging malinaw ang mga dahilan bakit nais itong isalaksak sa mamamayan. Ang mga diumanong pang-ekonomyang probisyong nais na maging bahagi ng konstitusyon ay dikta ng dayuhan. Ibubuyangyang nang lalo ang likas na yaman ng bansa at ang buong kalupaan sa neoliberal na imperyalistang imposisyon at maniobra na siyang adyenda ng dayuhan sa pagbago ng konstitusyon. Pero ang ekstensyon ng termino ng mga pulitiko kabilang na ang mga nasa tuktok ng kapangyarihang pampulitika ay maaaring ilusot sa pamamagitan ng pandaraya, manipulasyon at pagbubuhos ng pondo para sa higit na panlilinlang.

Kinatigan ng Konggreso ang opinyon ng election lawyer na si Atty. Romulo Makalintal na ang pagsasabay ng plebesito sa mid-term election sa 2025 ay ‘di-konstitusyunal dahil ang pagbago ng konstitusyon ay dapat idaan sa isang plebisito at hindi sa isang eleksyon batay na rin sa naunang desisyon ng Korte Suprema.

Batid ito ng kababaihan at nakakasa sila para muli’t muling labanan ang anumang hakbang ng Kongreso na siyang matigas ang pusisyon para sa ChaCha.

Ang pagkilos ay idineklara nilang tagumpay at muli nilang paghahandaan ang mga serye pa ng laban para sa kinbabukasan ng bansa. Handa ang kababaihan sa mga hamon ng pakikibaka at sasayaw silang muli sa bawat tagumpay na likha ng kanilang pakikibaka para sa mamamayang Pilipino. #

SERYE BABAE: Hiling

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Hindi katanggap-tangap kahit kaninuman ang mabilanggo dahil sa mga gawa-gawang kaso. Ang bisyo ng pagtatanim ng ebidensya ng mga tinatawag na “awtoridad” ay isang pamamaraan para diumano ay nyutralisahin ang mga itinututuring nilang “kaaway ng estado.”

Sa karanasan ko ilang taon na ang nakakaraan, may dalang search warrant ang mahigit sa 30 pulis at sundalo na armado ng mahahabang baril na animo’y susugod sa isang gera para bigyang-katwiran na may mga baril at pasabog sa bahay na inuupahan namin, na sila naman ang nagtanim para maging ebidensya.

Pagdating sa Camp Crame na halos alas dos na ng madaling araw, may ipinakita pang warrants of arrest sa akin para sa mga kasong pagpatay diumano, at dalawang iba pa. Sino ang aking pinatay sa mga lugar na hindi ko pa nararating? Bagabag ito sa isip dahil alam kong nilambang lamang.

Sa pitong taon at limampung araw—mula Camp Crame, Caloocan City Jail (CCJ) hanggang Camp Bagong Diwa sa Bicutan—sinanay na lamang na palipasin ang bawat sandali sa kung ano ang pwedeng pagtuunan ng pansin para labanan ang pagkainip, ang bigat sa pag-iisip kung kailan makakalabas at kung gugulong nga ba ang hustisya sa tamang direksyon.

Sa Caloocan ko higit na naramdaman ang hirap at ang pag-aalala sa kung ano ang mangyayari sa mga kasong isinampa sa akin. Pero higit pa rito ay ang pag-aalala sa asawang dumadalaw nang dalawang beses isang linggo nang walang palya na bitbit ang kinakayang dalhin para lamang may makain ako  hanggang sa susunod na dalaw. Hindi ko tinangkang tanungin siya hinggil sa dinadanas niyang pisikal at mental na hirap sa takot ko sa drama na baka ako ang unang manlupaypay at makadagdag pa sa kanyang alalahanin. Sinikap kong kumuha ng lakas sa kanya mula sa sakripisyong ginagawa niya para sa akin.

Mangungumusta siya pagdating kahit bakas na bakas ang pagod sa mukha niya. Ayaw ko na rin siyang mag-alala pa kaya kahit ang hirap ngumiti sa ganoong sitwasyon. “Okey lang at wala namang problema,” ang laging tugon ko. Minsan may mga kasama siya na kaopisina niya, minsan naman yung mga kaibigan namin galing sa probinsya.

Kapag tapos ng oras ng dalaw, hatid na lang ng bulong ng payo ng pag-iingat at kaway ng pamamaalam. Babalik ako sa selda kasabay ng iba pang bilanggo. Makikita kong muli ang bakas sa mga mukha nila na hindi mawari kung ano ang sasabihin. Maaaring pag-aalala, o inggit dahil may dumadalaw sa akin o manghihingi ng konting pagkain. May mga naging kasama ako sa CCJ, na ilang taon nang nakakulong ay hindi man nakaranas na mayroong dumalaw.

May signipikanteng bilang ng mga bilanggo ang mga may-asawa o kinakasama na iniwan. Pero hindi ko ito naging suliranin kahit nang malipat ako sa Bicutan noong ikalawang linggo ng Oktubre 2019. Tuloy ang padron ng pagdalaw.

Subalit ang regular na pagkikita ay sinansala ng pandemya. Marso 11, 2020 nang huli siyang nakadalaw sa akin sa Bicutan. Kinabukasan ay lockdown na ang buong pasilidad hanggang sa makalaya ako noong Abril 23, 2022. Ang pagpapaabot ng mga pagkain at iba pang pangangailangan ay inihahatid na lamang sa bukana ng tarangkahan ng Camp Bagong Diwa. Dalawang taon na ganito ang pamamaraan para lang makapaghatid ng pangangailangan at sulat.

Sa Bicutan at at CCJ ako naging inspiradong magsulat ng tula. Ang kalagayan ng mga bilanggo sa Caloocan City Jail ang ibayong naging inspirasyon ko sa pagsusulat ng mga tula na nagpatuloy hanggang sa Bicutan.

Ang tulang ito ay isa lamang sa mga nasulat ko noong anim na buwan pa lamang ako sa Caloocan na handog ko sa aking mahal na asawa, na hindi matatawaran ang sakripisyo bilang isang kasama, asawa,  babae.

HILING

(Para kay “S”)

Bakit ba mahal mo pa rin ako?

Sa kabila nang di miminsa’y

            mag-isa kitang iniiwan

            nang halos isang taon…

                        ilang buwan…

                        ilang linggo…

Halik at yakap pa rin

            ang salubong mo.

Bakit naging mabait ka pa rin sa akin?

Kahit nang isilang ang

            panganay natin

            ay wala ako sa tabi mo

At pagkatapos lamang

            ng walong buwan

            saka ko nasilayan ang

            supling na luwal mo.

Ngiti at pangungumusta pa rin ang

            naging tugon mo.

Bakit nagtitiyaga ka pa rin sa akin?

Hanggang ngayong nakakulong ako

            dahil sa gawa-gawang mga kaso

            ng estado

Mahigpit pa rin ang yakap mo

            Sa tuwing dadalaw ka sa

            Pinagkukulungan ko.

Mahal…

Hindi ito mga tanong ng pagdududa

            Hindi mo nga kailangang sagutin ang mga ito.

Paghanga ko ito sa ‘yo!

Na sa panahong NARITO ka at NAROON ako

Walang hinanakit, ni tampo akong

            narinig o nadama sa ‘yo

Tila hindi ka napapagod…

            nagsasawa…

            o nagrereklamo

Kahit sa mahigit tatlumpung taong singkad

            ay nandito pa rin tayo.

Mayroon lamang akong tanging hiling:

Dumating man ang mas

            matitinding bagyo

            o delubyo

            na hahamon sa tatag ng prinsipyo

Magkaagapay nating haharapin ito!

Sakali mang may

            magtanong kung alin o sino

            ang mas mahal mo

            kung ang BAYAN o AKO

Unahin mo ang BAYAN at MASA bago AKO

Dahil dito rin nakatuntong

            Ang PAGMAMAHAL ko sa ‘yo!

06 Hulyo 2016

Caloocan City Jail

SERYE BABAE: Pagkakilala sa isang Ina

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Naranasan kong magtinda ng pandesal sa madaling-araw at maglako ng sinulbot na siyang katawagan sa aming probinsya sa banana cue. Naging taga-bilad din ako ng palay ng tiyuhin ko, maghakot at magpasan nito sa edad na 12. Minsan ding nag-alaga ng kambing at kasa-kasama ng Inay sa pagtitinda ng isda sa palengke.

Ito ang aking buhay noong pinatigil ako sa pag-aaral matapos kong grumadweyt ng grade six. Magsasabay kami ng sinundan kong kapatid sa hayskul kaya minabuting pahintuin muna ako. Wala akong magawa dahil ito ang naging desisyon ng nanay ko. Kung magsasabay kami ng kapatid ko, fourth year siya at first year naman sana ako. Pero dahil sa maralitang pamumuhay, obligadong huminto ako dahil hindi kakayanin ang matrikula na ₱12.50 sa hayskul noong 1975 kada buwan, kung dalawa kaming magsasabay sa pagpasok.

Pamamaalam

Kinagisnan kong maysakit na ang ama ko kaya tanging ang ina ko ang sandigan ng pamilya hanggang sa pumanaw ang aking ama. Nang nagsipag-asawa ang ibang nakatatanda kong mga kapatid, naiwan ang responsibilidad ng pagtataguyod sa pamilya sa aking ina, katuwang ang iba ko pang nakababatang kapatid.

Grade 3 pa lang ako noong 1972 nang namatay ang tatay ko dahil sa tuberculosis. Sa 12 na magkakapatid, apat lamang ang nakatapos ng kolehiyo at ako na bunso lamang ang hindi nakaranas na magtrabaho habang nag-aaral.

Nang makatapos ako ng kolehiyo noong 1983, pinili kong maging buong panahong organisador. Direkta kong sinabi sa nanay ko na “baka matagal na ako bago makabalik” o “maaaring hindi na.” At hindi ko malilimutan ang tugon ng ina ko: “Siya! Mag-iingat ka na lang.” Hindi ko ikinatuwa na ang dali niyang magpasya, o sagutin ang pamamaalam ko. Nabigla rin ako. Sa loob ko, bakit naman hindi niya ako pinigilan? Hindi ba niya ako minahal? Yan ang hinanakit-bukid ko sa nanay ko, kung may karapatan nga ba akong maghinanakit.

Iyong isang kapatid kong babae na tumulong sa akin para makapag-kolehiyo ang may hinanakit sa akin nang ako ay umalis dahil ako ang inaaasahang mag-ahon sa aming kahirapan. Nang nasa Maynila na ako, apat na taon kong trinabaho ang pagsulat sa kanila para maunawaan ang kapasyahan kong iwan ang pamilya para sumanib sa mga organisasyon ng mga kabataan-estudyante at manggagawa sa Kamaynilaan.

Laro

Nasa elementarya pa lamang ako sa prubinsya, ugali ng magkakapatid na maglaro ng tres-siete gamit ang barahang Tagalog (yaong ang tawag sa bawat suit ay kopas, bastos, oros at espada). Para sa apat katao ang larong ito. Libangang may sabwatang dayaan ng magkakapatid, at ang promoter: ang Inay. Katuwaan itong nagiging simula ng tampuhan na tinatapos din sa katuwaan ng pagbabaraha nila.

Sa kanila ko lang nakita ang ganitong laro. Hindi ko alam kung laganap ito sa buong prubinsya. Pinapanood lamang naming magpipinsan ang paglalaro nila.

Lumipas pa ang ilang taon, minsan ay nagkita kami ng Inay sa boarding house ng mga pinsan ko sa Lardizabal. Kinumusta ko siya. Maikli pa rin ang tugon niya: “Ayos naman.” Hindi ko matandaan na may naging mahabang pakikipag-usap kaming magkakapatid sa Inay. Matipid ang salita, puro gawa. Hindi nagrereklamo kahit batid kong nahihirapan. Matatag siya at hindi ko mawari kung paano niya nagampanan ang pagiging mayor na tagapasan ng isang pamilyang ganoon kalaki.

Noong nasa Lardizabal sila ng dalawa pa niyang kapatid na babae, saka ko lang nalaman na marunong palang mag-mahjong ang Inay. Katuwaan nilang magkakapatid at walang imbweltong perang kakabigin.

Ang tanging bisyo ng nanay ko ay mag-bingo. Napupuyat siya hanggang hatinggabi para makabawi diumano sa natalo. Pero sa aming magkakapatid, walang kumontra sa kanya. Naglilibang marahil. 

Trahedya

Minsan ay nagpaabot ang Inay na kailangan nila ng tulong dahil binagyo sila at sapul ang lugar namin sa prubinsya. Nakiusap ako sa isang kamag-anak na nasa isang non-government organization (NGO) na nakabase sa Kamaynilaan para hingan ng tulong. Kailangan ng pruweba umano sa inabot na pinsala para makapagbigay ng tulong. Kaya nagpadala ang mga kapatid ko doon ng litrato. Litrato ng Inay na nakaupo sa hagdan ang pinadala nila, pero wala nang natirang sahig, walang dingding at walang bubong ang bahay namin. Tanging ang apat na haliging madre de kakaw ang nakatayo. Nakakaiyak tingnan at maging ang itsura ng nanay na bakas ang hinagpis sa kanyang mukha sa larawan. Bandang 1986 ito.

Krisis ito sa pamilya at krisis maging sa akin. Krisis ng pag-aalala sa iniwang magulang at mga kapatid Nang maipadala ko ang ₱3,000.00 na tulong mula sa NGO ng pinsan ko, kahit paano ay nakatulong ito sa ilang gastusin. Nang kumustahin ko ang ang lagay ng Inay, kayod kalabaw na muli. Tahimik na nagtatrabaho. Hindi dumadaing.

Sa pag-alaala sa kanya, mas marami pa siguro akong naí-iyák kaysa sa kanya. Bagamat mas mahaba na ang panahon na kami ay magkawalay, walang pagkakataon na nakita ko siyang umiyak. Wala rin sa aming magkakapatid ang naging kasagutan o nakipagtalo sa kanya. Wala rin akong narinig sa mga kapatid ko mismo na komentaryo sa Inay.

Hindi siya uliran kung ang pamatayan para sa pagturing na ganito ay ang dunong sa buhay dahil grade IV lamang ang natapos niya. Hindi siya perpekto kung susukatin ang pagbibigay sa amin ng aming mga pangangailangan. Hindi naman siya modelo ng pagtitiis. Ibinuhos lang niya talaga ang kanyang lakas sa pagtataguyod ng aming pamilya at iyon ang tanging kong panghahawakan at marapat ipagmalaki.

Ang mga apo niyang kalapit-bahay lamang ang nagsilbing taga-alaga niya. Habang unti-unting nawawala ang memorya niya, na kahit ang mga apo niya ay hindi na makilala bagamat kahalubilo niya halos araw-araw, batid ng mga nakapaligid sa kanya na siya ay isang naging mabuting lola at ina sa aming magkakapatid. Sa edad na 88, masasabi kong nabuhay siyang ginawa ang lahat nang makakaya para sa amin na itinuro ang pag-asa sa sarili nang walang inaargabyadong kapwa.

Sa puntong ito ng aking buhay, patuloy kong ipagmamalaki ang buhay ng aking ina, si Daira, saan man ako abutin ng aking paglalakbay. #

________________________

*Daira – bansag ng bunsong kapatid ng Inay sa kanya. Wala nang nakaalam ng alamat o pinanggalingan ng pangalang ito.

SERYE BABAE: Hinagpis ng isang ina’t hamon sa kababaihang biktima ng dahas ng Estado

/in /by

Ni Nuel M. Bacarra

Naalala ko ngayong buwan ng kababaihan ang isang kanta ng aking ina noong siya’y nabubuhay pa. Ani ng kanyang awit: “Mahirap nga pala itong mahirap / Api-apihan sa pagliyag / Mayaman sa dusang masasaklap / at aliwan ng dusa’t bagabag.”

Bagamat tila sagot ito sa isang harana, larawan ito ng pagtitiis ng mga ina, na siyang sariling danas at katangian ng aking ina. Hindi dumadaing kahit nahihirapan at sagad sa buto ang pagtatrabaho para sa pamilyang itinataguyod ng nag-iisa. Single parent ang siyang tawag ngayon sa mga katulad niya.

Ngunit nais kong bigyang halaga ngayon ang mga ina at kababaihan. Hindi maitatatwa ninuman ang kanilang papel sa buhay ninuman. Karaniwang katawagan na kabiyak sila ng buhay, ilaw ng tahanan ng isang pamilya. Sila ang punlaan ng buhay na nagluluwal ng mga anak na siyang magtutuloy ng lahi.

May mga babaeng tipong Maria Clara. Meron din namang tulad ni Gabriela Silang. Meron ding naghuhubad na para lang kumita at meron ding nagpapayaman lamang gamit ang bulok na pulitikang namamayani sa bansa.

Sa kasalukuyan, hindi na solong gawain ng kababaihan ang magluto, maglaba, mag-alaga ng mga anak, mamalengke, maglinis ng bahay o magtrabaho sa mga upisina at paggawaan. Malayo na ang inabot ng pakikibaka ng kababaihan sa buong mundo pagdating sa paglaya nila sa tradisyunal na konsepto sa papel ng kababaihan sa buhay. Mayroon nang mga drayber ng bus, dyip, traysikel at habal-habal, mga welder, construction worker, piloto, sundalong sumasabak sa gera at samutsari pang gawain sa ibang bansa.

Isa na rito si Rodaliza Baltazar. Babae. Ina.

Isa siyang babaeng katuwang ng asawa na nagtataguyod sa pamilya sa pamamagitan ng pagiging overseas Filipino worker (OFW) sa Middle East. Ina siya na nagsasakripisyong mawalay sa mga anak para lamang matiyak ang magandang kinabukasan. Nais niyang maging marino o seaman ang pinaslang niyang anak na bunso. Magpapadala pa sana siya ng pera sa kanya bilang regalo kahit nakalipas na ang kaarawan niya noong paslangin ito.

Umuwi sa bansa si Rodaliza noong Agosto 11, 2023  dahil napatay at “napagkamalan lamang” si Jerhode, 17 taong gulang at mas kilala bilang si Jemboy. Inakala ng mga pulis na ang menor de edad ay suspek sa isang kaso ng  pagpatay. Gumuho ang pangarap ni Rodaliza para kay Jemboy at nagpasya itong huwag nang bumalik sa Qatar para tutukan ang paghahanap ng hustisya.

Nitong Pebrero 28, dalawang araw bago ang buwan ng kababaihan, tila pinatakan ng asin at kalamansi sa sugat sa puso ng pamilya. Nag-baba ng desisyon ang Regional Trial Court 286 ng Navotas ang kaso na hindi katanggap-tanggap sa pamilya.

“Lima silang makakalaya, isa lang ‘yung na-convict, tapos apat na taon lang. Pero ‘yung anak ko habambuhay siyang wala na,” hinagpis ni Rodaliza. Isa na namang kaso ito ng tila hindi pantay pagtimbang ng batas. Mula sa kasong murder, ginawa lamang itong homicide. Sentensyado si Staff Sgt. Gerry Maliban, PNP, at pinagbabayad ng tig-₱50,000.00 na bayad-pinsala kaugnay ng pananagutang sibil at moral. Ayon pa sa Huwes, “Walang dudang ginampanan lamang ni PSSgt. Maliban ang kanyang tungkulin sa pangyayari.”

“Hindi ba nila alam yung itsura nung hinuhuli nila? Tapos yung anak ko yung pinagbabaril nila, tapos pinabayaan nila sa ilog,” hinagpis ni Rodaliza.

Maraming katanungan ang namutawi sa labi ng mamamayan sa nangyari kay Jemboy. Bakit hindi muna nag-imbestiga ang mga pulis sa tinarget nila na nasa ilog? Bakit ninais na palabasin pa nila na may dalang baril at droga ang biktima, tulad ng testimonya ng kaibigan ni Jemboy na pinaglalabas siya ng salaysay para sabihing may dalang baril at droga noon ang pinaslang? Mga tanong ng pagdududa, ng paghahanap ng mga karagdagang impormasyon, ng patas na imbestigasyon, ng katiyakan bago kumitil ng buhay at, higit sa lahat, katarungan.

Maging ang estado ay hindi rin mapakali sa naging desisyon ng korte. May pabalat-bungang utos naman si Justice Sec. Jesus Crispin Remulla kay Justice Asst. Sec. Jose Dominic Clavano na repasuhin ang kasong ito dahil mukhang may mali sa desisyon at kung gayon ay maaaring mag-apela.

Ayon naman kay Clavano, batay sa inisyal nilang pag-aaral, may mga kailangang argumento para kwestyunin ang desisyon tulad ng elemento ng pagsasabwatan, kapasyahang pumatay, at ng pagiging makatwiran ng aksyong ginawa ng mga pulis.

Ang lahat ng ito ay panibagong hiwa sa puso ng nagdadalamhating ina, maging ng buong pamilya. Hindi na kayang sukatin ng dami ng luha at tindi ng hinagpis, ni ng mga pampalubag-loob para lamang pagtakpan ang kawalang-katarungan.

Hindi nag-iisa si Rodaliza Baltazar sa ganitong sinapit—isang inang naulila ng anak na biktima ng dahas ng estado. Hindi biro ang mga binitiwan niyang salita na larawan ng dalamhati at pagpupuyos sa desisyon ng korte kaugnay sa kaso ng pagpatay kay Jemboy. Ani Rodaliza, “Nararamdaman ko ngayon at ng pamilya ko ang sakit dahil inaasahan namin na anim silang mahahatulang may sala subalit kabaligtaran ang nangyari.”

Isang araw matapos ang pagbababa ng hatol ng korte, dagdag ni Rodaliza sa isang press briefing sa Senado: “Tila pinatay nila nang paulit-ulit ang anak ko dahil sa desisyon ng korte sa anim na pulis. Napakasakit nito para sa aming pamilya. Napakahirap talagang makakuha ng katarungan kung ikaw ay mahirap.”

Ramdam ko sa aking kaibuturan ang sakit na nararamdaman ni Rodaliza. Nakikita ko sa kanya ang wangis ng sarili kong ina.

Marami pang pamilya, hindi lamang ang kababaihan, ang dumaranas ng iba’t ibang uri ng pisikal, emosyunal at mental na karamdaman dahil sa matitinding dagok sa buhay. Maaaring ito ay aksidente, bunga ng pagkakasakit, mga maling desisyon sa buhay, mga suliraning hindi hinaharap nang mabuti o anupaman.

Subalit kung ang trahedya ay bunga ng patakarang ipinapataw ng estado sa mamamayan, tulad halimbawa ng pambobomba sa mga komunidad sa kanayunan, ekstrahudisyal na pamamasalang, sapilitang pagkawala, at iba pang paglabag sa mga karapatang pantao, para lamang malubos ang sabwatan, lansakang pagyurak sa mga saligang karapatan at para lamang may masabing may ginagawa ang pulisya at militar, hindi ito kailanman magiging katanggap-tanggap. Marapat itong tutulan at labanan.

Ang pagpaslang sa kanilang bunso at ang tila kawalan ng hustisya para kay Jemboy ang nagbubukas sa pintuan para kay Rodaliza at kanyang pamilya para humanay sa mamamayang naggigiit ng katarungan, kapayapaan at pagbabago ng sistema ng ating lipunan. Hindi dapat pahintulutang mamayagpag ang pwersa ng estado sa paggawa ng krimen laban sa mamamayan, ang inhustisya at kawalang-pananagutan sa mga kaso ng paglabag sa mga saligang karapatan ng mamamayan. Laging may paraan at angkop na entabaldo para lumaban na kasama ang nakikibakang taumbayan.

Ang mga inang naghahangad ng magandang bukas sa mga anak ay hindi dapat manahimik. Bagkus ay kailangang maging dagdag na tinig para sa hustisya, kaunlaran at pagbabago ng lipunan. #

= = = = =

Ang pitak na ito ay una sa serye ng awtor para ngayong Marso, buwan ng kababaihan.

Groups protest in US and HK on Women’s Day

/in /by

Women’s organizations held a protest march against “imperialism, militarism and exploitation” at the World Bank and the White House in Washington DC days before International Women’s Day last Saturday, March 4.

Led by the International Women’s Alliance (IWA) and grassroots Filipino group Gabriela-USA, hundreds of protesters called to place “women over profit” and to expose the “continuing impact of US imperialism on the Filipino people.”

The protesters began their rally before the World Bank, accusing the international organization of aiding “global suppression through foreign aid that perpetuates national debts.”

Before the White House, the protesters demanded the end of US intervention in countries abroad such as the Philippines, accusing its government of funding militarism abroad instead of social services such as education.

“This country claims to be a beacon of freedom and democracy, while locking children in cages and forcing families to be separated!” Gabriela-USA said.

IWA’s Katie Comfort said the situation of women throughout the world calls for their unity of women, urging their ranks to organize further.

“Women are uniting around the world against US imperialism and [women in the] the US [have] to be a part of that movement,” Comfort said.  

Also on Saturday, IWA launched its campaign “Meet Women’s Needs; Stop Corporate Greed” in a conference that seeks to address the failings of the US government to meet the needs of women and their families. 

The march was also participated in by Terrapin Committee for Human Rights in the Philippines (TerpCHRP) Palestinian Youth Movement, Katarungan DC, CODEPINK, United Students Against Sweatshops (USAS), Committee in Solidarity of the People of El Salvador (CISPES), Anti-Imperialist Action at University of Maryland Baltimore County, International League of Peoples Struggles (ILPS), African National Women’s Organization, and Resist U.S. Led War.

Gabriela-HK calls for protection of OFWs

In Hong Kong, Gabriela’s chapter in the Chinese territory protested against the Philippine government’s continuing labor export program on International Women’s Day 2023.

“Instead of creating decent jobs with living wages in the Philippines as a solution to the worsening poverty we experience, the Marcos Jr-Duterte administration only intensifies the peddling of our Filipino women and men as cheap labor commodities overseas,” Gabriela Hong Kong chairperson Shiela Tebia-Bonifacio said in a statement.

Bonifacio said the Philippine government refuses to learn from a growing number of violations committed against the rights, dignity and lives of overseas Filipino workers (OFWs) despite incidents such as the gruesome death of Jullebee Ranaro in Kuwait earlier this year.


“While it was forced to respond to the demands for justice for Ranaro’s death, the Philippine government remains lacking when it comes to championing OFW rights, welfare and dignity,” Bonifacio said.

Bonifacio also cited the non-response of the Philippine government and even the Philippine Consulate in Hong Kong over the racist comment of Hong Kong legislator Elizabeth Quat describing women migrant domestic workers as a mere “product”.

Gabriela Hong Kong also condemned the government for attacking and labelling as terrorists the many migrant organizations and leaders critical of the government’s programs.
 
“Clearly, the current regime of President Marcos only aims to continue the legacy left by his father, the ousted dictator Ferdinand Marcos – ensuring the suffering of the Filipino women and men through its exploitative and oppressive policies,” the group said. # (Raymund B. Villanueva)

First lady bus drivers in UAE who feel like ‘rock stars’ in Dubai

/in /by
Filipinas Ailen Francisco and Marygold Cez de Castro talk of their exemplary empowerment

By Angel L. Tesorero

Dubai: It has been almost two years since two Filipinas got behind the wheel to become the first lady bus drivers in the UAE. The novelty hasn’t worn off as they continue to elicit smiles from passengers, and more importantly, inspire women to excel.

Dubai’s Roads and Transport Authority (RTA) first deployed Ailen Pueto Leaño Francisco, 46, and Marygold Cez de Castro, 34, in the city’s internal bus network back in July 2020. A third one, a Kenyan expat named Gladys, also joined them.

Employing female drivers was actually something not new as the RTA at that time already had 165 female taxi drivers, 41 female limo chauffeurs, and one school bus driver.

Marygold Cez de Castro and Ailen Pueto Leaño Francisco say what men can do, they can do too. (Gulf News)

But seeing a woman behind the wheel of a long public transport vehicle – a bus that could carry between 30 to 50 passengers or more – which was exclusively driven by men, was not only trailblazing, it also sent a strong message of “empowering women and achieving gender balance across various jobs”.

Breaking the glass ceiling

“It was unprecedented,” Francisco and de Castro told Gulf News, adding: “We felt like we broke the glass ceiling and removed the prejudice against women.”

“This pioneering effort of employing female bus drivers is compatible with RTA’s principle of empowering women and achieving gender balance across various jobs… It creates job opportunities for women in a field dominated by men and promotes the culture of using public transport,” Ahmed Hashim Bahrozyan, CEO of RTA’s Public Transport Agency, earlier had said.

‘We can do too’

The size of the bus they are driving has also increased. Recently, Francisco and de Castro said they just finished their training on a double-decker bus.

Marygold Cez de Castro and Ailen Pueto Leaño Francisco were recently trained to drive double-decker buses. (Gulf News)

“Imagine someone like me who is barely five feet and weighing around 54kg driving a 40-feet-long, 15-feet-high and 6.5-feet-wide two-storey bus,” De Castro told Gulf News. “It only proves that what men can do, we women can do too.”

“Almost every day, we (de Castro and Francisco) encounter passengers smiling and giving us a thumbs-up sign. We made women proud and, as Filipino expats, we also made our kababayans (compatriots) proud,” added de Castro, who is also a mother of two girls – a teenager and a six-year old.

Tackling misconceptions

“During the first days and weeks I was on the road, motorists would always give me a thumbs up sign and my colleagues and fellow drivers at the RTA would always say ‘hi’ and wave at me,” said de Castro.

Francisco said, “I think commuters are used to seeing a woman behind the wheel of a standard bus now.”

Thomas Edelmann, founder and managing director of RoadSafetyUAE, meanwhile, asserted women drivers are generally safe drivers and gender prejudice should be erased. He noted: “Female drivers often don’t receive the due appreciation of their driving behaviour. Gender prejudice still seems to play a role. However, an overall more careful attitude can be observed as female drivers have been less involved in road accidents than male drivers in the last seven years.”

Heart-warming reactions

On another bright note, up until now, passengers are still taking photos and selfies with de Castro and Francisco in their blue RTA uniforms – amazed and in awe of their profession.

Francisco said: “Just recently a 74-year old man approached me and introduced himself. He gave me two thumbs up and he said it was the first time he saw a lady bus driver.”

“There was also a heart-warming reaction from an Arab woman who crossed the street with her children. She proudly pointed me to her kids and they all waved at me,” shared Francisco, adding: “Another woman stopped her car near me and as she pulled down her window she extended her hand offering me a cash gift. I almost blushed and told myself: Wow! What a generous way showing her appreciation of hard-working women like me.”

Francisco, a widower and mother to two grown-ups, said she felt like a “rock star.” She added: “I’m already a middle-aged woman but there is always this spring in my step that makes me feel energetic and happy because of the positive reactions I receive from people.”

Maternal instincts

More than being trailblazers, both Francisco and de Castro said they are proud of their road safety records. “It must be because we are both mothers and those maternal and caring instincts are also reflected in the way we drive on the road. We think of our passengers as our children – we want them safe always,” they said.

Ailen Pueto Leaño Francisco with her family. (Gulf News)

At home, Francisco and de Castro steer their respective families with motherly care. They are also home makers who wake up early to prepare breakfast and would always check on their children – even while at work – if they had eaten or needed anything.

De Castro said she is proud that she is an inspiration to her two girls. “I’ve shown my kids how to be courageous and bold. I’ve failed in my first attempt to get the bus driver’s licence but I did not give up; I’ve undergone hours of rigorous training and proven myself as a pioneer in my chosen field,” she underlined.

“As a woman, don’t ever doubt yourself,” added Francisco. “Yes, it was really ‘weird and awkward’ at first working in a male-dominated world but eventually the bias will be gone, especially when we stay focused and determined.”

The duo added: “We also would like to thank Dubai and RTA for giving us the opportunity to work here in the UAE. We know that every day we are on the road, we do not only carry passengers, but we are also out there to prove that women are strong partners in steering the community and driving the nation.” #

= = = = =

This article was originally written for and was published by Gulf News, the UAE’s largest English language newspaper where the author is a senior reporter.

Dalawang tula sa Araw ng Kababaihan

/in /by

1. BABAE AKO

Ni Bibeth Orteza

Babae ako.

Nagdalaga at nagkaisip,

panahon pa ng pasador.

Babae ako.

Breast cancer survivor,

magla-labingwalong taon.

Babae ako.

Anak ng matapang na Waray

na nagturo sa aking lumaban.

Babae ako.

Manugang ng tagapagtaguyod ng awit

at kalayaan sa pamamahayag.

Babae ako.

Kasal sa lalaking tapat at nanindigan,

hindi nagmahal sa suso ko lang.

Babae ako.

Palaban, militante.

Sana, all.

– International Women’s Day

March 8, 2022

2. SA NGALAN NG IMORTALIDAD -INA

Ni Ibarra Banaag

Sadya, mahaba ang buhay ng mga babae,

Marahil dahil sisidlan ng dangal at binhi,

Tahanan ng nabubuong hininga at buhay,

Duyan ng natutulog na bunso o panganay.

Buong tikas na kalong-kalong ang bigat,

Salo ng yaring balakang ang manas-balat,

Pinagpala ng bahay-bata at talimpusod,

Nagkakanlong sa kumikislot na sandugo.

Sakaling pumulandit itong sangalang-tubig,

Bugtong ng siyam na buwan panghaharana,

Tagos sa sinapupunan ng Inang nagbataris,

Buntong hininga ng matagumpay na pagtitiis.

At tinapos ng hilab at diliryo mga buwan,

Tanging lukso ng dugo nagpakilala sa tanan,

Ang syensya ng pusong ginupit sa palahaw,

Bumangon kang taas ang noo sa karaniwan.

Sa kurlong na namamayani ang yabangan,

Babae ang namumukod-tanging huwaran,

Sa likuran ng pinagpipitagang mga lalaki,

Isang Ina ang humuhulma ng mga bayani.

— Mayo 12, 2021

One Billion Rising 2021: Campaign demands food security and end to violence against women

/in /by

Women and other groups gathered at the University of the Philippines in Quezon City Sunday afternoon to participate in the annual One Billion Rising (OBR) global campaign on violence against women.

On its ninth year, the OBR worldwide is themed “Rising Gardens” to underscore the need for food security for the poor, especially women.

Some of the participants dancing to OBR songs. (R. Villanueva)

This year’s event in Quezon City was highlighted by the exchange of vegetable seedlings among participants to symbolize the women’s sector call for food security as well as a Php10,000 cash assistance for poor families.

The organizers said that aside from their continuing demand for an end to violence against women, they are intensifying their call for food security, livelihood, accessible health services and justice as the pandemic and worsening economic crisis batter the poor.

“The spread of the coronavirus exposed [the] worsened inadequacies in the delivery of public health and [other] social services in a neoliberal economic system. The militarized lockdown, one of the longest and harshest in the world, has caused an unprecedented crisis, with millions out of work and deprived of livelihood,” GABRIELA secretary general Joms Salvador said.

The LGBTQI+ community are once again present in this year’s OBR. (R. Villanueva)

Established in 2012 by playwright Eve Ensler and held annually across the globe on February 14, OBR has since become the biggest continuing global mass action in history.

Instead of celebrating a commercialized Valentine’s Day, the OBR gathers hundreds of thousands of women and supporters to join dance protests against violence against women.

OBR is also celebrated in key cities across the country, including Baguio, Iloilo and Davao.

One Billion Rising global director Monique Wilson. (R. Villanueva)

OBR global director and artist Monique Wilson said country directors all over the world decided to highlight the need for food security amid worsening social injustices this year.

“The theme Rising Gardens is a huge political resistance against violence against women and the violence of food insecurity, poverty, tyranny and the marginalization of women,” Wilson said.

Community garden destroyed

In her speech, Wilson pointed out that a community garden in Marikina City was destroyed by the Department of Public Works and Highways (DPWH) and the Department of Environment and Natural Resources (DENR) Sunday morning, depriving the community called Olandes harvestable vegetables.

In posts on her Facebook account, Gabriela member Lita Malundras reported that heavy machinery bulldozed a community garden that Wilson herself helped establish.

Community women look helplessly as their garden is being destroyed. (Lita Malundras)

“Ang bigat ng makita mo ngayong araw ng mga puso ang kawalan ng puso ng mga nasa gobyerno ang sirain ang pananim na pinaghirapan at ginastusan ng mahihirap. Ang lupa na dapat pinagkukunan ng pagkain. Walang awang tinatabunan,” Malundras said.

(It is heartbreaking that in this day of hearts, the heartless in government destroyed the crops painstakingly planted by the poor. The land that should for food production, they heartlessly filled up.)

The once productive vegetable garden was destroyed in a matter of hours. (Lita Malundras)

“Nakakaiyak na makita ang mga tao na pinapanuod na lang ang mga sasakyan na sumisira sa mga halaman na kanilang pinagkukunan ng pagkain sa araw araw. Bukas darating si (Secretary Mark) Villar ng DPWH at (Secretary Frank) Cimatu ng DENR, kaya daw minamadali nila upang makita ang kautusan ng mga hari. Isigaw natin ang walang katarungan na ginagawa sa mga mahihirap,” she added.

(We are in tears seeing the people helplessly looking at machines destroying crops for their daily sustenance. Tomorrow, Villar and Cimatu are coming. They are rushing things so the kings may see their orders followed. We must tell everyone of the injustices they are doing to the poor.)

The DPWH and the DENR are reportedly undertaking preparatory work for future construction projects along the banks of the Marikina River. # (Raymund B. Villanueva)

Women join Grand Mañanita vs the anti-terror bill

/in /by

Women were among those who participated in the Grand Mañanita at the University of the Philippines last Friday, June 12.

According to Clarisse Palce, secretary general of Gabriela Youth, they came to show the people’s strong disagreement with the measure.

She said the bill will worsen attacks on women, such as those implemented at checkpoints during the coronavirus lockdown where police officers solicit sexual favors before allowing women to pass. (Video by Maricon Montajes)

‘No VAT on Pad’ protests prompt Bangladesh government to remove proposed tax

/in /by

Hefty tax on sanitary pads called “disgraceful” and “anti-women”

By Pantha Rahmanrez / Translated by Rezwan

BANGLADESH–In June 2019, activists in Nigeria demonstrated over their government’s intention to reinstate a tax on sanitary pads in the 2019/2020 budget. Last year, amidst protests, India removed a controversial tax on sanitary pads, which was introduced in 2017. Now, Bangladesh joins the global debate on period poverty.

Recent protests called for a halt to the proposed 40 percent value-added tax (VAT) and supplementary duties on imported raw materials of sanitary napkins in the country’s new budget. Locally made pads are already subject to a 15 percent Value Added Tax (VAT) on the shelf price, so additional taxes on the imported ingredients would make these products out of reach for many — even those already using hygienic disposable pads.

Amidst calls to break the silence and widespread use of the slogan “No VAT on Pad”, the Bangladesh government, in an unprecedented move, scrapped the proposed tax hike on feminine products — but that doesn’t mean they are now affordable for women in Bangladesh.

The period taboo

In rural Bangladesh, women’s periods are still a taboo subject. Because menstruation is deemed impure, this imposes many restrictions on what women can do and where they can go. Even women who can afford these products rarely buy them at regular shops, mostly out of embarrassment.

According to 2014 Bangladesh National Hygiene Baseline Survey, during their menstruation cycle, 40 percent of girls miss school, for a median of three days a month.

Many girls miss school during their period. Photo by Firoze Ahmed, via Demotix.

Prohibitive costs

According to a report by the non-profit SNV Bangladesh, over 89 per cent of Bangladesh’s 78.4 million women still use old clothes or rags, as many cannot afford disposable sanitary napkins.

The annual market worth of the sanitary napkin industry (including adult diapers) in Bangladesh is around 3 billion Taka (US $35.5 million), 90 percent of which is supplied by local manufacturers. The per-packet price of sanitary napkins is 100-160 Taka (US $1.25-$2), so many in rural areas cannot afford them.

The cost of pads has remained high because of the need to pay existing customs and regulatory duties on the foreign-sourced raw materials needed for local assembly.

According to some manufacturers, the scrapping of the proposed increase in tax, however, won’t impact the current price. If the 15 percent value-added tax at the shelves is scrapped, manufacturers say, then the price will come down.

Old clothes or rags as alternatives

Many women are not aware of the health risks of reusing old clothes instead of sanitary napkins. The 2014 National Hygiene Survey discovered that embarrassment and lack of affordability contribute to women resorting to reusing rags and other available alternatives.

Noting that the use of rags instead of pads increases women’s health risk, Facebook user Shamima Islam explained that 73 percent of Bangladeshi women suffer from urinary tract and vaginal infections — which can lead to cancer — all because of a lack of menstrual hygiene.

Students of Rajshani University form a human chain June 29 demanding the scrapping of value added tax on sanitary pads. (The Daily Star through Global Voices)

On Facebook, Shahriar Shuvo recommended not only getting rid of the tax, but also introducing subsidies for sanitary napkins:

We have duty-free car facilities for our ministers and members of parliament. However, we impose 40 percent tax/VAT on essential menstrual hygiene products for women.

“Not only should the taxes be scrapped, I demand subsidies for these products to make them affordable to most women.”

Different sections of people also went offline and took to the streets to protest. Here in this video, a small section of university students are seen protesting the increase, forming a human chain in Dhaka’s Shahbag area:

Bangladeshi doctor, Sakia Haque, who traveled to all 64 districts of the country raising awareness about reproductive health and hygiene among schoolgirls, commented on the issue:

“[During my travels] I requested that every girl should use disposable sanitary pads instead of unhygienic cloths during menstruation. What can I say to them now?

“For those who were earning a mere 2,000-3,000 Bangladeshi Takas (US $25-$38) per month, disposable pads were a luxury. And now?”

On a feminist website called Nari (Women), Puspita Mondol shared a story about visiting a childhood friend in the Ashulia township near the capital, Dhaka:

“She (my friend) worked in a ready-made garment factory along with her husband. I realized it was the time for my period and I did not have sanitary pads with me. I asked her and she said that she doesn’t use (disposable) sanitary pads. So we went out to buy these. Usually, these are available in local pharmacies. I went to several pharmacies, and they didn’t have sanitary napkins on their shelves. The shopkeepers told me that they don’t keep the product on the shelves as (almost) no one buys them. I was immensely surprised as this is an industrial area where many women work. Nobody uses (disposable) pads! Maybe because of the high price, these workers cannot afford them and want to save money.”

Part of the challenge in making feminine products accessible is changing cultural norms. For women to realize their right to affordable supplies in order to stay healthy, menstruation must be seen as natural and normal. In an op-ed in the Daily Prothom Alo, Mohammad Syed Bin Abdullah, a law student at Dhaka University, said that a civil awareness movement is what’s needed to make the government keep the cost of supplies down, so that feminine hygiene product will finally be affordable for all Bangladeshi women. #

(This article was first published by Global Voices, an international and multilingual community of bloggers, journalists, translators, academics, and human rights activists. It is republished by Kodao as part of a content sharing agreement.)