Posts

Pakitang-tao

Ni Ibarra Banaag

Sangdamungkal ang problema ng bansa,

ang inatupag ay magpintura ng upuan sa iskwela,

milyon ang di makaagapay sa taas ng bilihin,

mas abala na magpalitrato at mang-aliw.

Pabalat-bunga ang tingin sa dalang tungkulin,

pakitang-tao lamang ang kinakayang gawin,

panay buladas at hungkag sa katotohanan,

ang paaralan ay entablado ng litanya’t palabas.

Isang insulto sa kaguruan ang iskrip na sinulat,

naka-barong at balat na sapatos ang karakas,

nakabihis at meyk-ap, plantsado maging buhok,

pilit pininturahan ang sistemang nabubulok.

Pagkatapos ng klik at kislap ng litratuhan,

mamayagpag muli sa lubid ng kasinungalingan,

magpupulasan sa nakaatang na mandato,

iiwanang naka-nganga ang pagod na guro.

Pawang pagpapanggap, ampaw na mga galaw,

Ilang minutong kinang sa harap ng kamangmangan,

ang mga ngiti, pagkamay, bati at pagkaway,

ay pakitang tao sa edukasyong nakagulapay.

–Hulyo 13, 2023

Dukot

ni Ibarra Banaag

Tuwing may naglalahong bigla,

napapaos maging hibla ng salita,

at paghinga’y di na maulinigan,

bakas ang takot sa sinakmal.

Langitngit ng kawayang sahig,

kaluskos ng may maiitim na balak,

pagmamanman sa bawat galaw,

sa siwang ng gulanit na dingding.

‘Di sapat ang kumot para ikubli,

katawan at putla ng panginginig,

duguang banig na saksi sa papag,

ang bantay sa ungol ng magdamag.

Walang ligtas na oras at lugar,

matao man o banal na altar,

walang pangingimi at pinipili,

ang utos ng maiitim na budhi.

Kabi-kabila ang mga pagtatangka,

pagdukot at iligal na pagkukulong,

walang puknat sa panliligalig,

nagbabakasaling sila’y mapatahimik.

Datapuwat g’ano man mapanganib,

kahit pa ang balde sa dugo’y tigib,

hatid ng kamay na siyang kumikitil,

ang mga Juan mas piniling tumindig!

Diwang mapanlaba’y nag-uumapaw,

nagsisikhay na talunin ang magdamag,

sa gayon pagsikat ng araw sa umaga,

nakaluhod ang mga mapagsamantala!

–Abril 16, 2023

Pakitang tao, isang insulto

Ibarra Banaag

Hulyo 27, 2022

Magpalit man ng hunos ang ahas ay ahas pa rin,

Magbago man ng kulay ang hunyango sa sanga,

O lumipad ng matayog sa langit ang uwak,

Taglay na uri at ugali ang magtatakda ng lahat.

Manghiram ka man ng kasuotan ng minorya,

O humarap sa madla na animo prinsesa,

Kahit may putong na korona at palamuti,

Batid ng masa ang ‘di malinis na budhi.

Hindi kayang ikubli ng pagpapanggap,

Gawing panangga sa mata ang damit nila,

Panghahalibas na nagtataboy sa kanila,

Hindi nito matatakpan ng damit na kinopya.

Kung iba ang tinuturan sa ginagawa,

Walang saysay na ” magpabibo” sa katutubo,

Kung totoong ikaw ay isang “nagmamahal”,

Bakit pinapasara kanilang iskwelahan!

Magsuot man ng porselas o kwintas,

Isa lamang dinastiya ang namamalas,

Kung saan nagpapasasa ang mga kapatas,

Kaya’t ang gimik ay malinaw na palabas.

Marami ang nilalang na mapanlinlang,

Magpalit man ng kulay at ng kaliskis,

Na nang-aakit ng mga buhay na malilingkis,

Nagsusuot ng balabal ng lahing kinukutya.

Ang tunay na “respeto” sa Manobo at Lumad,

Ay paggalang sa kanilang tahanan at gubat,

Kung isa ka sa nagpapalayas sa tao at anito,

Paimbabaw ang ginagawa at isang insulto.

Kahit sa balangkas ng pabalat-bunga,

O sa pamantayan ng isang hubad na komedya,

Ang salat at walang laman na pagkukunwari,

Sa mata ng mga ninuno ay nakapangdidiri.

‘DI MO MAN AKO KINANDILI

Akin muling lilisanin ang itinakdang tipanan,

Sa kumukulong singaw ng aspalto na lansangan,

Kung saan sumibol at yumabong ang pag-ibig,

Sa diwa ay sumiklot at nanalaytay na dalahin.

Wari ko hindi ito ang unang ginawang pagtakyas,

Ng ako’y narahuyo sa kagandahan at pananaw,

Nakabukol sa dibdib sa balikat ay nakaatang,

Nakayukong bigo na gisingin silang karaniwan.

Nakaukit pa sa aking isip ang iyong mga pangaral,

Tanda ko pa ang mga balangkas ng pag-aaral,

Dalisdis na tinalunton sa lakad na umaambon,

Mga mukhang umasa na makakamit ang layon.

Na ang buhay ay mahalaga lamang kung malaya,

At hindi saklot ng dusa at iilan ang kumakawawa,

Na batid natin lahat sa bawat kuro-kuro na inusal,

Ay hindi sapantaha ng naghahangad pumiglas.

May nagngingitngit sa aking kaliwang dibdib,

Dahil hindi man lang nasambit laman ng isip.

Minamahal kong Maria, Juan, Pedro at Iska,

Paumanhin sa mga naudlot na pagpapakilala.

Bakit nga kaya inalayan ka ng labis na pagsinta,

Gayong nakatuon sa iba ang ‘yong mga paghanga,

Sa naunsyaming hibik ng bigong mangingibig,

Ipagpaumahin sinta nabigong panata ng pag-ibig.

Wag sanang ihambing ang tula sa isang retorika,

O laos na makatang nanghiram ng mga salita,

Sa tuwing inaasam na makadaupang palad,

Tila ba umiiwas at tinatangkang tumakas.

Marahil sa hinaharap muli kita’y magkikita,

At hangad na sulyapan ang namuong pagsinta

Ngunit ang duda na mauwi na lang sa wala,

Ang maraming kwentong naumid yaring dila.

Ako’y naninimdim at naninibugho sa iba,

Pagkat hanggang ngayon ay tangan ang sandata,

At sa mga martir na humimlay sa iyong kandungan,

Paghangang tataglayin sa huling hantungan.

Walang panunumbat ni walang paninimdim,

Kahit anong bigat ay handa na kikimkimin,

Sukdang katahimikan ay hindi na maangkin,

Ay hindi magsasawa bingi man ang langit.

Ibarra Banaag

Hulyo 2, 2022

Sa tuwing may pumapanaw na bayani

Bawat butil ng luha sa pisngi,

Ay patak ng damdaming,

Magkabilaan.

Dalisay at wagas.

Sa buhay na nagwawakas.

Tulad ng bulalakaw,

May hatid itong pag-asa,

May kakambal itong hangarin,

Umusbong sa isang adhikain,

Isang iglap ngunit hindi isang saglit,

Yumabong hatid ng

makauring pag-ibig.

Dahil sa tuwing titingin

Sa madilim na kalangitan,

Ningning ng ‘yong pakikibaka,

Ay inaabangan at pinapangarap,

Ng lahat ng tulad mong

tumindig.

Sa ngalan ng api.

At tuwing sasapit ang delubyo,

Sa tuwing lalambong ang dilim,

Sa tuwing babalutin,

Ng kaba at takot,

Sa tuwing sasaklutin,

Ng berdugo ang buhay,

Lilitaw muli ang bulalakaw,

Bago at malakas,

Sariwa at mapangahas,

Sumisilab sa ningas.

Para bumulong,

Sa puso at isip,

Sa hininga at diwa,

Sa ating kamalayan,

Ang naunang bulalakaw,

Na ang pangalan ay,

Marie Liliosa Hilao.

Ibarra Banaag

Abril 25, 2022


Every time a hero leaves us

Every tear on the cheek

Is a drop of emotions

Going both ways

Pure and untainted

For the life that is ending.

Like a meteor

It brings hope

Coupled with a yearning

Born out of a purpose

One moment but not in a flash

Nurtured and brought forth

By class love.

Because every time one gazes

At the dark heavens

The brilliance of your struggle

Is awaited and yearned for

By everyone who stands like you

In the name of the oppressed.

And every time the storm comes

Every time darkness arises

Every time one is gripped

By angst and fear

Every time life is snuffed out

By the executioner

The meteor appears again

Renewed and strong

Fresh and daring

Sparked and burning

To whisper

To our heart and mind

To our breath and spirit

Our consciousness

The meteor that had come before us

Whose name is

Marie Liliosa Hilao.

-Ibarra Banaag / Salin sa Ingles ni D. Borjal

April 25, 2022

Dalawang tula sa Araw ng Kababaihan

1. BABAE AKO

Ni Bibeth Orteza

Babae ako.

Nagdalaga at nagkaisip,

panahon pa ng pasador.

Babae ako.

Breast cancer survivor,

magla-labingwalong taon.

Babae ako.

Anak ng matapang na Waray

na nagturo sa aking lumaban.

Babae ako.

Manugang ng tagapagtaguyod ng awit

at kalayaan sa pamamahayag.

Babae ako.

Kasal sa lalaking tapat at nanindigan,

hindi nagmahal sa suso ko lang.

Babae ako.

Palaban, militante.

Sana, all.

– International Women’s Day

March 8, 2022

2. SA NGALAN NG IMORTALIDAD -INA

Ni Ibarra Banaag

Sadya, mahaba ang buhay ng mga babae,

Marahil dahil sisidlan ng dangal at binhi,

Tahanan ng nabubuong hininga at buhay,

Duyan ng natutulog na bunso o panganay.

Buong tikas na kalong-kalong ang bigat,

Salo ng yaring balakang ang manas-balat,

Pinagpala ng bahay-bata at talimpusod,

Nagkakanlong sa kumikislot na sandugo.

Sakaling pumulandit itong sangalang-tubig,

Bugtong ng siyam na buwan panghaharana,

Tagos sa sinapupunan ng Inang nagbataris,

Buntong hininga ng matagumpay na pagtitiis.

At tinapos ng hilab at diliryo mga buwan,

Tanging lukso ng dugo nagpakilala sa tanan,

Ang syensya ng pusong ginupit sa palahaw,

Bumangon kang taas ang noo sa karaniwan.

Sa kurlong na namamayani ang yabangan,

Babae ang namumukod-tanging huwaran,

Sa likuran ng pinagpipitagang mga lalaki,

Isang Ina ang humuhulma ng mga bayani.

Mayo 12, 2021

Wag pahiran ang luha sa pisngi

Wag niyo nang itanong ang bakit,

ba’t buhay nila”y isa-isang kinikitil.

hangarin niyo, pa’no siya nabuhay,

silbi’t kabuluhan na sadyang inalay.

Wag niyo ng sabihin na nasasayang,

dunong na ginugol sa sambayanan,

Sa halip, siyasatin landas na tinungo,

bakit ang paglaban ay nagpapatuloy.

Wag niyo na sanang siya’y tangisan,

pagluha ay isa lang panghihinayang.

Kung pumpon lang ng galit at sigaw,

di dadamputin nalaglag na balaraw.

Wag niyo na siyang ihatid sa libingan,

kung pagluluksa’y siya rin tatalikuran.

Luha’t hibik ay hahayaan lang matuyo,

kapag tumila na’t humupa ang siphayo.

Wag niyo na siyang alayan ng awitin,

o tula at anumang pulang talumpati,

kung tulad niya’y di mangagsisidami,

at makapaghiganti nagpipiglas na uri!

Kaya kasama, wag na, wag na lang!

Wag na lang pag silakbo’y lulugo-lugo,

At galit ay maiiwan sa matang mugto,

Kung ang pananalig ay ‘yong isusuko!

Ibarra Banaag

Mayo 11, 2021

Tulang alay para kay Ka Joseph Canlas

Surrounded they say

By Ibarra Banaag

Completely insane

And baseless

To claim

That the war’s bulwark

Is merely physical

Structural.

Prone to collapse

Suppression

Domination.

Or those are where The uprising ends.

It is not in the forest

Mountains or clearing.

It is not at sea

Or artificial highways.

Rather, this bulwark

Resides in the mind of the masses,

In the hearts of comrades.

It is in the hands of the class.

And nothing can kill it.

Nay, not even death.

— December 20, 2020