Posts

Bayani

ni Amado V. Hernandez, Pambansang Alagad ng Sining (Literatura)


Ako’y manggagawa: butil ng buhangin
sa daa’y panambak, sa templo’y gamit din;
buhay ko’y sa Diyos utang nga marahil,
ngunit ang palad ko’y utang din sa akin.
Alam ko ang batas: “Tao, manggagaling
sa sariling pawis ang iyong kakanin.”

Hubad ang daigdig nang ako’y sumilang
at pikit ang mata ng sangkatauhan:
dahilan sa aki’y kaharia’t bayan
ang nangapatayo sa bundok at ilang,
aking pinasikat sa gabi ang araw
at tinanlawan ko ang diwa’t ang buhay.

Ako ang nagbangon ng Gresya at Roma,
ako ang nagbagsak sa palalong Troya;
ang mga kamay ko’y martilyo’t sandata –
pambuo’t panggiba ng anumang pita!
Kung may kayamanan ngayong nakikita,
paggawa ko’y siyang pinuhunan muna!

Ako’y isang haring walang trono’t putong,
panginoong laging namamanginoon,
daming pinagpalang binigyan ng milyon
ay ako’t ako ring itong pataygutom;
sila ay sa aking balikat tumuntong,
naging Mamo’t Nabod ang dati kong ampon!

Sambundok na ginto ang aking dinungkal,
kahi’t na kaputol, di binahagihan!
ang aking inani’y sambukiring palay,
nguni’t wala akong isaing man lamang!
ang buhay ng iba’y binibigyang-buhay
habang nasa bingit ako ng libingan!

Ang luha ko’t dugo’y ibinubong pawa
sa lupang sarili, nguni’t nang lumaya,
ako’y wala kahi’t sandakot na lupa!
Kung may tao’t bayang nangaging dakila,
karaniwang hagda’y akong Manggagawa,
nasa putik ako’t sila’y sa dambana!

Kung kaya sumulong ang ating daigdig,
sa gulong ng aking mga pagsasakit;
nilagyan ang tao ng pakpak at bagwis,
madaling nag-akyat-manaog sa langit;
saliksik ang bundok, ang bangin at yungib,
ang kailaliman ng dagat, saliksik!

Ang mga gusali, daan at sasakyan,
ay niyaring lahat ng bakal kong kamay;
sa tuklas kong lakas – langis, uling, bakal,
naghimala itong industria’t kalakal;
nguni’t lumawak din naman ang pagitan
ng buhay at ari… nasupil ang buhay!

Ang mundo’y malupit: ngayo’t ako’y ako,
nakamihasnan nang dustain ng mundo
gayon pa ma’y habang ang tao ay tao,
gawa ang urian kung ano’t kung sino;
batong walang ganda’y sangkap ng palasyo,
sanggol sa sabsaba’y naging isang Kristo.

Tuwi na’y wal’in man ako ng halaga,
iyan ay pakanang mapagsamantala;
ang ginto, saan man, ay gintong talaga,
ang bango, takpan man, ay di nagbabawa;
itakwil man ako ng mga nanggaga,
walang magagawang hadlang sa istorya!

Kung di nga sa aki’y alin kayang bagay
ang magkakasigla at magkakabuhay?
Puhunan? Likha ko lamang ang Puhunan!
Bayan? At hindi ba ako rin ang Bayan?
Walang mangyayari pag ako ang ayaw,
mangyayaring lahat, ibigin ko lamang!

Sa wakas, dapat nang ngayo’y mabandila
ang karapatan kong laong iniluha,
ang aking katwiran ay bigyan ng laya
at kung ayaw ninyo’y ako ang bahala
sa aking panata sa pagkadakila…
Taong walang saysay ang di Manggagawa!

= = = =

Ang tulang ito ay nagwagi sa 30 kalaban sa timpalak-panitik sa Malolos, Bulacan, sa pagdiriwang sa Unang Araw ng Mayo noong 1928. Inampalan: Lope K. Santos, Julian Cruz Balmaceda at Iñigo Ed. Regalado. Ayon kay Senador Claro M. Recto, ito ang “pinakamahusay na tulang Tagalog sa paksang paggawa.” (Tala mula sa blog na ‘Mga Tulang Manggagawa’)

Si Ka Amado ay makata, manunulat, mamamahayag, guro, bilanggong politikal at lider-obrero. Minsang siyang ibinilanggo ng kolonyalistang Amerikano sa pagiging kasapi ng Kilusang Komunismo sa bansa at sa kanyang pagtutol sa imperyalismo.